Rechter zal binnenkort een bevel of verbod kunnen opleggen om een wettelijke regel die een welbepaald gedrag voorschrijft te doen naleven om dreigende schade te voorkomen (LegalNews)

Auteur: Marc Vandecasteele (LegalNews)

Prof. dr. Ignace Claeys en dr. Thijs Tanghe (Eubelius) geven u tijdens de webinar ‘Buitencontractuele aansprakelijkheid: wat brengt het nieuwe boek 6?‘ een overzicht van de meest belangrijke wijzigingen die een impact zullen hebben voor de professionele praktijk.

Live op 24 oktober 2023, nadien on demand aangeboden.

***

Op 8 maart 2023 werd het wetsvoorstel tot invoeging van boek 6 “Buitencontractuele aansprakelijkheid” in het nieuw Burgerlijk Wetboek bij de Kamer van volksvertegenwoordigers neergelegd. Het wetsvoorstel werd ingediend door de heer Koen Geens en mevrouw Katja Gabriëls.

In deze bijdrage staan we stil bij artikel 6.42 in Hoofdstuk 6 inzake de mogelijkheid voor de rechter om een bevel of verbod op te leggen om een wettelijke regel die een welbepaald gedrag voorschrijft te doen naleven om dreigende schade te voorkomen.

Artikel 6.42. Bevel of verbod

‘Bij vaststaande of ernstig dreigende schending van een wettelijke regel die een bepaald gedrag voorschrijft, kan de rechter, op vordering van een partij die aantoont hierdoor een aantasting van een van zijn zaken of van zijn lichamelijke integriteit te zullen lijden, een bevel of verbod opleggen dat erop gericht is om deze wettelijke bepaling te doen naleven.’

(Toelichting in het wetsvoorstel – eigen selectie zonder verwijzingen)

Ook al is er van schade nog geen sprake, dan kan een bevel of verbod door de rechter toch te verantwoorden zijn om schade te voorkomen. Het voorkomen van schade is te verkiezen boven herstel. Naar huidig recht is de theoretische grondslag om in dat geval een bevel te geven of een verbod op te leggen, wankel. Verdedigd kan worden dat de algemene zorgvuldigheidsnorm niet alleen de verplichting inhoudt om de door een fout veroorzaakte schade te herstellen, maar ook een verplichting om geen fouten te begaan die schade veroorzaken. Dit doet echter niet eraan af dat een van de voorwaarden voor aansprakelijkheid, met name het bestaan van schade, niet vervuld is. De loutere vrees voor toekomstige schade doet geen actueel nadeel ontstaan, waardoor de voorwaarden van aansprakelijkheid nog niet vervuld zijn en de rechter bijgevolg niet de stopzetting van de onrechtmatige handelswijze kan.

Evenmin biedt artikel 18 van het Gerechtelijk Wetboek een oplossing.

Deze bepaling laat een rechtsvordering toe, “indien zij, zelfs tot verkrijging van een verklaring van recht, is ingesteld om schending van een ernstig bedreigd recht te voorkomen”. Dit is evenwel slechts een procedureregel die de toepassing van de materieelrechtelijke aansprakelijkheidsregels onverlet laat.

Artikel 6.42 voorziet nu in een wettelijke basis voor een bevel en een verbod van de rechter vooraleer schade is ontstaan. Deze bepaling geeft aan de rechter de mogelijkheid om een verbod op te leggen of een bevel te geven waardoor schade wordt voorkomen wanneer een handeling deze op foutieve wijze dreigt te veroorzaken.

Deze mogelijkheid voor de rechter is aan strikte voorwaarden gebonden.

1. In de eerste plaats moet er een vaststaande of ernstig dreigende schending van een wettelijke regel die een welbepaald gedrag voorschrijft voorhanden zijn. Het volstaat niet dat gevaar bestaat dat de betrokkene zich niet zorgvuldig gaat gedragen. Een bevel of verbod zou in voorkomend geval de macht van de rechter om preventief in te grijpen in het gedrag van de burger al te zeer uitbreiden en zijn vrijheid beknotten. Een preventief bevel of verbod kan ook niet worden toegepast bij objectieve aansprakelijkheid.

2. Verder is vereist dat de dreiging van schending van de wettelijke regel vaststaat of minstens ernstig is en dat de partij die het bevel of verbod vordert, aantoont dat hij hierdoor een aantasting van een van zijn zaken of van zijn lichamelijke integriteit zal ondervinden. In tegenstelling tot wat dikwijls het geval is in de rechtspraak en rechtsleer, wordt een bevel of verbod niet gezien als een vorm van herstel in natura. Het gaat om preventieve maatregelen ter verzekering van de naleving van een wettelijke regel die een welbepaald gedrag.

Dit belet niet dat maatregelen krachtens artikel 6.42 in bepaalde gevallen de facto tot eenzelfde resultaat kunnen leiden als een herstel in natura, in het bijzonder wanneer het erom gaat de gevolgen van een voortdurende onrechtmatige toestand weg te nemen.

Lees hier de volledige fiche van het wetsvoorstel