Omgaan met prijsstijgingen in contractuele relaties. Vijf nuttige tips voor jouw organisatie (BDO)

Auteurs: Bram Demeester en Karen Keuleers (BDO)

Prijsstijgingen zijn niet meer weg te denken uit de economische markt. Ondernemingen moeten deze tendens opvangen, maar zijn daar niet altijd toe in staat. Aan de hand van de volgende tools kunnen leveranciers- en klantenovereenkomsten worden herbekeken zodat jouw onderneming rendabel blijft presteren.

I. Rechtmatige prijsherzieningsclausule

Een prijsherzieningsclausule is een contractuele bepaling die een mechanisme bevat om de prijs van de contractgoederen of -diensten aan te passen op basis van objectieve parameters die de reële kost vertegenwoordigen (bv. lonen, energie, bouwmaterialen, etc.), buiten de wil van de contractpartijen. Anders gezegd, moet de prijs kunnen worden herzien zonder dat een nieuw akkoord nodig is van (één van) de contractpartijen.

Prijsherzieningsclausules zijn enkel toegelaten in de mate dat ze toepasselijk zijn tot een bedrag van maximum 80% van de eindprijs, en dit enkel voor het gedeelte van de prijs dat ze vertegenwoordigen.

Een formule van automatische indexering van industriële en/of commerciële prijzen in functie van het indexcijfer van de consumptieprijzen of van een ander indexcijfer is in principe niet toegelaten.

Prijsherzieningsclausules worden contractueel uitgedrukt door een formule waarin prijsfactoren (bv. loonkost, materiaalkost) en hun percentage aandeel in de prijs worden verwerkt.

Is zo een geldige prijsherzieningsclausule aanwezig in de overeenkomst, dan kan de betreffende prijs volgens de toepasselijke contractuele modaliteiten (bv. voorafgaande kennisgeving) worden aangepast.

II. Goede afspraken maken goede vrienden

Maak de prijsstijgingen bespreekbaar in de contractuele relatie. Tracht de voorwaarden en prijzen van de overeenkomst minnelijk te (her)onderhandelen volgens o.a. de economische, financiële en sociale noden van jouw onderneming, en houd daarbij eventueel rekening met (de instandhouding van) een duurzame handelsrelatie. Prijzen en voorwaarden kunnen mits onderling akkoord uiteraard altijd worden gewijzigd.

Enkele beroepsorganisaties hebben in het licht van de huidige economische perikelen reeds een algemene oproep gedaan om in dialoog te gaan met de contractpartijen zodat de negatieve gevolgen (prijsstijgingen, uitblijven of vertraging van leveringen…) in alle redelijkheid, met wederzijds begrip en flexibiliteit kunnen worden uitgeklaard.

Maar wat indien jouw contractpartij niet voor rede vatbaar is?

III. Hardship clausule vs. imprevisieleer

Is jouw contractpartij niet billijk, bekijk dan of er in de overeenkomst een hardship clausule aanwezig is. Op basis van een hardship clausule hebben partijen een heronderhandelingsverplichting als er zich naar aanleiding van een onvoorzienbare en onvermijdbare situatie (bijvoorbeeld een oorlog) ernstige gewijzigde omstandigheden voordoen bij één van de contractpartijen, waardoor het voor de getroffen partij moeilijker (niet onmogelijk) is geworden om zijn contractuele verplichtingen na te komen.

Zo een hardship clausule is een contractuele bevestiging van de gemeenrechtelijke imprevisieleer, die sinds 1 januari 2023 wettelijk werd verankerd in Boek 5 van het nieuwe Burgerlijk Wetboek. Concreet, als geen hardship clausule aanwezig is in de overeenkomst, dan kunnen partijen voor (i) overeenkomsten gesloten vanaf 1 januari 2023 of (ii) overeenkomsten gesloten vóór 1 januari 2023 waarop de nieuwe bepalingen van Boek 5 van toepassing werden verklaard, op basis van de imprevisieleer toch nog de verplichting hebben om de contractuele voorwaarden te (her)onderhandelen.

Weigert jouw contractpartij dan nog de (her)onderhandelingen of bereiken contractpartijen geen akkoord over de prijsbepaling, dan kan de rechter in kortgeding de overeenkomst wijzigen volgens dat wat contractpartijen redelijkerwijs zouden zijn overeengekomen naar aanleiding van de verandering van omstandigheden (zie ook onze eerdere nieuwsbrief met betrekking tot het nieuw verbintenissenrecht).

IV. Rechtsmisbruik

Drijft jouw contractpartij het op de spits en houdt zij vast aan de stipte uitvoering van de overeenkomst, maak dan de bedenking of die handelswijze geen rechtsmisbruik is.

Een contractpartij kan misbruik van recht maken wanneer zij een recht uitoefent op een manier die kennelijk de grenzen te buiten gaat van hoe een normaal zorgvuldig persoon dit recht zou uitoefenen. Dit kan het geval zijn wanneer een contractpartij vasthoudt aan een strikte uitvoering van de overeenkomst tegen de initiële prijs terwijl de prijzen zo gestegen zijn dat de onderneming daardoor verlies draait.

In die optiek kan de contractpartij ertoe worden bewogen zich te goeder trouw te gedragen en een redelijke prijswijziging te aanvaarden, minstens daarover in onderhandeling te gaan, of om de overeenkomst in minnelijk overleg te beëindigen.

V. Overmacht?

Gemeenrechtelijk is er sprake van overmacht wanneer de uitvoering van een verbintenis van een contractpartij, door een onvoorzienbare en onvermijdbare gebeurtenis die zich voordoet buiten de wil van de contractpartijen om, definitief of tijdelijk onmogelijk is geworden. Een tijdelijke, dan wel definitieve onmogelijkheid kan leiden tot opschorting, respectievelijk beëindiging van de overeenkomst.

Overmacht biedt bij prijsstijgingen weinig of geen soelaas omdat de onderneming strikt genomen nog steeds haar verbintenissen kan uitvoeren, zij het tegen minder gunstige financiële voorwaarden.

Conclusie

Drijft jouw contractpartij het op de spits en houdt zij vast aan de stipte uitvoering van de overeenkomst, maak dan de bedenking of die handelswijze geen rechtsmisbruik is.

Een contractpartij kan misbruik van recht maken wanneer zij een recht uitoefent op een manier die kennelijk de grenzen te buiten gaat van hoe een normaal zorgvuldig persoon dit recht zou uitoefenen. Dit kan het geval zijn wanneer een contractpartij vasthoudt aan een strikte uitvoering van de overeenkomst tegen de initiële prijs terwijl de prijzen zo gestegen zijn dat de onderneming daardoor verlies draait.

In die optiek kan de contractpartij ertoe worden bewogen zich te goeder trouw te gedragen en een redelijke prijswijziging te aanvaarden, minstens daarover in onderhandeling te gaan, of om de overeenkomst in minnelijk overleg te beëindigen.

Bron: BDO