Het Nieuwe Verbintenissenrecht : De sancties bij niet-nakoming van de contractuele verbintenis (Firmus Advocaten)

Auteur: Firmus Advocaten

Aan gegriefde schuldeisers gaf Napoleon destijds reeds enkele wapens om ten strijde te trekken tegen schuldenaren die hun verbintenissen niet nakomen. Die wapens worden in de rechtbanken tot op vandaag veelvuldig gebruikt en geslepen, steeds veranderend met de tijd en afhankelijk van de omstandigheden.

Met de invoering van het nieuwe verbintenissenrecht, heeft de wetgever deze zwaarden van weleer ook in ons hedendaagse arsenaal een plaats gegeven en netjes uitgestald.

Tenzij partijen anders zijn overeengekomen, beschikt de schuldeiser thans over de volgende sancties bij een toerekenbare niet-nakoming van de schuldenaar:

• Het recht op uitvoering in natura (incl. de vervanging van de schuldenaar);

• Het recht op herstel van de schade;

• Het recht op ontbinding van het contract;

• Het recht op prijsvermindering;

• Het recht om de uitvoering van de eigen verbintenis op te schorten.

Maar wat houden deze sancties nu net in en kunnen zij zonder meer worden gevorderd voor de rechtbank?

***

1.    Het belang van de voorafgaande ingebrekestelling

Als contractspartijen te goeder trouw, mag men elkaar natuurlijk niet zomaar overvallen met verrassingsaanvallen. Daarom vereist de wetgever een waarschuwingsschot: de ingebrekestelling.

Hierin moet u duidelijk en ondubbelzinnig aangeven dat u de nakoming van de verbintenis wilt opeisen. In de meeste gevallen geeft u de schuldenaar ook een laatste termijn, een ultieme kans, om zijn verplichtingen na te komen.

Enkel voor de opschorting van de eigen verbintenis vereist het nieuwe burgerlijk wetboek geen voorafgaande ingebrekestelling, tenzij de goede trouw dit zou vereisen.

2.    De uitvoering in natura (incl. vervanging van de schuldenaar)

Pacta sunt servanda; afspraken moeten worden nagekomen en wie dit niet doet, kan daartoe in rechte worden verplicht (tenzij dit onmogelijk of abusief zou zijn).

Indien de prestatie zich daartoe leent, kan de schuldenaar ook vervangen worden door een derde (of door de schuldeiser zelf) die de verbintenis zal uitvoeren, en dit op kosten van de schuldenaar.

3.    Het herstel van de schade

Wie schade leidt door de tekortkomingen van zijn schuldenaar, heeft recht op een integraal herstel van de gelden schade, hetzij in natura, hetzij in geld.

Als schuldeiser heeft u een schadebeperkingsplicht. Dit wil zeggen dat u redelijke maatregelen dient te nemen om de schadelijke gevolgen van de niet-nakoming te voorkomen en te beperken.

De kosten van deze maatregelen kunnen op de schuldenaar worden verhaald.

4.    De ontbinding van het contract

Indien de tekortkoming voldoende ernstig is, kan het contract ontbonden worden. Dit kan ook wanneer het duidelijk is dat de schuldenaar (na aanmaning) niet kan waarborgen dat hij zijn verbintenis tijdig zal uitvoeren en dat de niet-nakoming ernstige gevolgen met zich zal meebrengen.

Door de ontbinding worden partijen uit het contract “bevrijd”. De ontbinding ontneemt principieel het contract zijn gevolgen vanaf de dag waarop het is gesloten.

De prestaties die geleverd werden, dienen te worden teruggegeven of gerestitueerd. In beginsel geldt dit voor alle prestaties die werden uitgevoerd vanaf de dag waarop het ontbonden contract werd gesloten. Zo zal een verkoper de prijs die hij ontving moeten teruggeven en de koper het verkochte goed..

Indien het contract ‘deelbaar’ is, vindt de restitutie of teruggave enkel plaats voor de prestaties die verricht zijn na de datum van de tekortkoming die aanleiding heeft gegeven tot de ontbinding. De ontbinding van een huurovereenkomst lastens de verhuurder kan bijvoorbeeld tot teruggave van huurgelden leiden, maar niet voor de periode waarin er geen tekortkomingen waren.

5.    Prijsvermindering

Als een tekortkoming onvoldoende ernstig is om de ontbinding te rechtvaardigen, kan de schuldeiser een prijsvermindering eisen.

Deze prijsvermindering moet evenredig zijn met de tekortkoming. De prestaties die de schuldenaar correct heeft geleverd, moeten aan dezelfde waarde worden vergoed.

6.    Opschorting van de eigen verbintenis

Indien één van de partijen zijn verbintenis niet nakomt kan de andere partij bij wijze van drukkingsmiddel de uitvoering van haar eigen prestatie weigeren uit te voeren. Een voorbeeld hiervan is onbetaalde aannemer die weigert verder te werken, zolang zijn tussentijdse factuur niet werd betaald.

***

Door deze verscheidenheid aan instrumenten kan de gegriefde schuldeiser op gepaste wijze optreden en vermijden dat hij in de kou blijft staan. Zoals steeds, is voorzorg belangrijk, want ieder wapen komt met haar eigen sterktes en zwaktes: allemaal moeten ze met voorzichtigheid worden gebruikt.

Bron: Firmus Advocaten