Voorkomen van conflicten in vennootschappen (DLPA Advocaten)

Auteurs: Maude Mertens en Magalie Vandenbroucke (DLPA Advocaten)

Goede afspraken maken goede vrienden

Hét instrument bij uitstek in het kader van het voorkomen van conflicten in vennootschappen is de aandeelhoudersovereenkomst of shareholders’ agreement. Deze overeenkomst kan op diverse momenten worden gesloten: bij de oprichting van de vennootschap, bij de instap van een nieuwe aandeelhouder, in het kader van de successieplanning van één van de aandeelhouders, of op elk ander moment waarop de aandeelhouders dit opportuun achten.

Een aandeelhoudersovereenkomst is een overeenkomst op maat van uw vennootschap en kan onder meer afspraken bevatten inzake de overdraagbaarheid van de aandelen, het bestuur en de vertegenwoordiging van de vennootschap, stemafspraken, concrete procedures in geval van patstellingen tussen aandeelhouders of bestuurders (zgn. “deadlock”-procedures), enz. Een aantal veel voorkomende onderwerpen die in een aandeelhoudersovereenkomst kunnen worden geregeld, zijn de volgende:

• overdraagbaarheid van aandelen
• besluitvorming
• deadlock-regeling

Overdraagbaarheid van de aandelen

Een aandeelhoudersovereenkomst kan ten eerste afspraken bevatten over de voorwaarden waaronder aandelen kunnen overgedragen worden, zoals bijvoorbeeld de volgende clausules:

• onvervreemdbaarheidsclausule (ook wel standstill– of lock up-clausule genoemd): dergelijke clausule houdt in dat de overdracht van de aandelen gedurende een bepaalde periode verboden is;

• voorkooprecht: indien een aandeelhouder zijn aandelen wenst over te dragen aan een derde partij, zal deze aandeelhouder zijn aandelen in eerste instantie moeten te koop aanbieden aan één of meerdere van de andere aandeelhouders van de vennootschap, die het recht hebben om deze aandelen bij voorrang aan te kopen tegen dezelfde voorwaarden en modaliteiten zoals geboden door de derde partij;

• volgrecht: indien een aandeelhouder zijn aandelen wenst over te dragen aan een derde partij, hebben de andere aandeelhouders (of een bepaalde soort van aandeelhouders) het recht om hun aandelen mee te verkopen aan deze derde partij tegen dezelfde voorwaarden en modaliteiten. Het volgrecht geldt doorgaans ter bescherming van de minderheidsaandeelhouder;

• volgplicht: indien een aandeelhouder zijn aandelen wenst over te dragen aan een derde partij, kan deze aandeelhouder de overige aandeelhouders ertoe verplichten om hun aandelen mee over te dragen tegen dezelfde voorwaarden en modaliteiten. De volgplicht geldt doorgaans ter bescherming van de meerderheidsaandeelhouder;

• vrije overdrachten: aandeelhoudersovereenkomsten bevatten doorgaans ook een oplijsting van gevallen waarin er geen overdrachtsbeperkingen (zoals voorkooprecht, volgrecht en volgplicht) gelden, bijvoorbeeld in geval van overdracht aan een verbonden vennootschap.

• opties: aankoopopties (of call-opties) of verkoopopties (of put-opties) zorgen ervoor dat een aandeelhouder het recht heeft om zijn aandelen te verkopen, dan wel het recht heeft om de aandelen van een andere aandeelhouder aan te kopen indien zich een bepaalde situatie voordoet (bijv. in geval van beëindiging van de zelfstandige dienstverleningsovereenkomst voor een aandeelhouder die ook operationeel actief is of in geval van langdurige afwezigheid wegens ziekte, enz.). De aandeelhoudersovereenkomst bevat in principe ook een methodiek voor het vastleggen van de prijs waartegen deze opties kunnen worden gelicht.

Besluitvorming

Naast afspraken inzake de overdracht van aandelen kunnen ook afspraken aangaande de besluitvorming binnen de vennootschap een nuttig instrument zijn om conflicten binnen uw vennootschap te vermijden. Dit kan zowel op bestuursniveau, als op het niveau van de algemene vergadering van aandeelhouders. Enkele voorbeelden zijn:

• doorslaggevende stem van de voorzitter van de raad van bestuur;
• benoeming van onafhankelijke bestuurders;
• vetorechten;
• onttrekken van bepaalde beslissingen aan de raad van bestuur en deze overhevelen naar de algemene vergadering;
• aandelen met stemrechten, aandelen zonder stemrechten, aandelen met meervoudig stemrecht;
• beslissingen worden genomen bij meerderheid van stemmen, maar voor bepaalde sleutelbeslissingen wordt gewerkt met een bijzondere meerderheid of met unanimiteit van stemmen;
• enz.

Deadlock-regeling

Wat indien er toch een kink in de kabel komt en de relaties binnen de vennootschap onder druk komen te staan, bijv. omdat er gedurende een aantal opeenvolgende vergaderingen (zij het op bestuursniveau, zij het op het niveau van de algemene vergadering) geen beslissingen kunnen worden genomen door een totale patstelling tussen de betrokken partijen?

Het opnemen van een deadlock-clausule in uw aandeelhoudersovereenkomst kan dan soelaas bieden om uit de impasse te komen. Zo kan onder meer worden voorzien in een afkoelingsperiode, desgevallend gecombineerd met de aanstelling van een bemiddelaar en bemiddelingsperiode. Is de situatie hiermee nog steeds niet opgelost, dan kan de aandeelhoudersovereenkomst voorzien in de mogelijkheid om een uitkoopregeling te initiëren waarbij de aandeelhouders een bod uitbrengen op elkaars aandelen, of om samen de aandelen van de vennootschap te verkopen.

Conclusie

Om de continuïteit van uw vennootschap en een duurzame samenwerking tussen de verschillende aandeelhouders te garanderen voor de toekomst is het cruciaal om duidelijke afspraken te maken en deze contractueel te verankeren in een aandeelhoudersovereenkomst. Op die manier legt u mee de basis voor een succesvol ondernemersverhaal.

Bron: DLPA Advocaten