Wenst u meerdere opleidingen
te volgen bij LegalLearning?
Overweeg dan zeker ons jaarabonnement
Krijg toegang tot +150 opleidingen
Live & on demand webinars
Voor uzelf en/of uw medewerkers
Bestuurdersaansprakelijkheid
na 1 januari 2025:
een handleiding voor de bestuurder
Mr. Joris De Vos en mr. Laurens Engelen (Dentons)
Webinar op dinsdag 25 maart 2025
Conflicten in rechtspersonen
Mr. Vanessa Ramon (Crivits & Persyn)
Webinar op donderdag 9 oktober 2025
Het belang van exit regelingen
voor aandeelhouders:
6 exit methoden onder de loep
Mr. Francis van der Haert (Cazimir)
Webinar op donderdag 22 mei 2025
Hoe als accountant omgaan met een aandeelhoudersconflict bij een cliënt? (Forum Advocaten)
Auteurs: Frederic Rosiers en Justine Heureux(Forum Advocaten)
Als accountant kunt u geconfronteerd worden met een aandeelhoudersconflict of een ander vennootschapsrechtelijk geschil binnen een cliënt-onderneming. Zo kunnen de aandeelhouders niet meer door een deur en dringt een uittreding of uitsluiting zich op of is het vertrouwen van (bepaalde) aandeelhouders in het bestuur verloren.
In zulke situaties bevindt de accountant van de vennootschap zich vaak in een ongemakkelijke positie.
Doorgaans heeft de contactpersoon met wie de accountant het vaakst contact heeft (doorgaans de dagelijks bestuurder of meerderheidsaandeelhouder) plots een eigen agenda die kan afwijken van deze van de cliënt-onderneming.
In dit blogbericht bekijken wij de rol van de accountant bij dergelijke conflicten en de valkuilen voor de accountant.
Rol van de accountant
Voor vele ondernemers is de accountant een vertrouwenspersoon die de ondernemer en zijn onderneming door en door kent. Het is dan ook niet onlogisch dat ingeval van conflict de meerderheidsaandeelhouder advies en bijstand vraagt aan de accountant.
De accountant dient in de eerste plaats de belangen van zijn cliënt, dit is de vennootschap. De vennootschap is niet gelijk te stellen met de aandeelhouders en bestuurders die eigen belangen hebben die niet noodzakelijk gelijklopen met de belangen van de vennootschap en integendeel zelfs ermee kunnen conflicteren. Zo kan een meerderheidsaandeelhouder belang hebben om in het licht van een beoogde uitkoop van een minderheidsaandeelhouder handelingen te stellen die de waarde van de vennootschap (en bijgevolg de aandelen) negatief beïnvloeden.
Zeker bij een vennootschapsrechtelijk conflict is het cruciaal dat de accountant zijn of haar rol onafhankelijk en neutraal vervult in het belang van zijn cliënt, zijnde de vennootschap. Het bestuur en de aandeelhouders moeten erop kunnen vertrouwen dat de accountant onpartijdig is en geen belang heeft bij het conflict zelf. De accountant dient niet enkel neutraal te zijn, ook dient hij of zij ervoor te zorgen dat anderen de perceptie hebben dat hij of zij neutraal is.
Een valkuil is dat de accountant zich actief inlaat met het conflict, waarbij de accountant goedbedoeld probeert een oplossing te bieden. Evenwel kan de accountant dan makkelijk verbrand worden. Immers heeft de accountant doorgaans een persoonlijke relatie opgebouwd met de persoon met wie hij het meeste contact heeft (dagelijks bestuurder en/of meerderheidsaandeelhouder) en wordt iedere poging om actief tussen te komen al snel beschouwd als een partijdige bijstand voor deze betrokken persoon. De accountant heeft doorgaans ook te weinig ervaring met conflicten om deze adequaat te kunnen oplossen. In dat geval is het belangrijk dat de accountant de betrokkenen adviseert om zich te laten bijstaan door een andere externe vertrouwenspersoon.
Wat bij een verdeeld bestuur?
De vennootschap-cliënt wordt vertegenwoordigd door zijn bestuursorgaan.
Er kunnen omstandigheden zijn waarin het bestuur niet meer adequaat functioneert, bijvoorbeeld wanneer er twee bestuurders met individuele bestuursbevoegdheid zijn met tegenstrijdige belangen of visies.
In dergelijke situaties kan het voor de accountant onduidelijk worden wie hij moet volgen.
Bij een blokkering op bestuursniveau met tegenstrijdige instructies dient de accountant zich terughoudend op te stellen en enkel te handelen in het belang van de vennootschap. Daarbij zal de accountant kunnen suggereren dat een maatregel dient genomen te worden, zoals de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder over de vennootschap indien de patstelling niet kan worden opgelost.
Als er sprake is van een verdeeld bestuur, meerderheid tegen minderheid moet de accountant zich houden aan de richtlijnen van het bestuur als geheel.
Vragen van aandeelhouders of bestuurders
Daarnaast kunnen aandeelhouders of bestuurders druk uitoefenen op de accountant om informatie te bekomen, bijvoorbeeld naar aanloop van een algemene vergadering.
Aan een bestuurder dient alle informatie te worden verstrekt, zelfs indien het een minderheidsbestuurder uitmaakt die in conflict is met de meerderheid van de bestuursleden. Het bestuursorgaan kan en mag de accountant niet verbieden om deze informatie te bezorgen.
Aandeelhouders hebben een inzage- en controlerecht indien er geen commissaris is aangesteld (artikel 3:101 WVV). Er worden geen specifieke voorwaarden gekoppeld aan de uitoefening van de individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid voor een aandeelhouder. Zo geldt er geen specifiek participatievereiste voor de uitoefening van dit recht. De aandeelhouder die zijn individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid uitoefent, heeft dezelfde bevoegdheden als een commissaris.
De accountant werkt in opdracht van de vennootschap en is gebonden aan een contractuele vertrouwelijkheid. Het bestuursorgaan fungeert als tussenpersoon voor verzoeken om informatie.
Als een aandeelhouder de individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid uitoefent, kan deze de accountant inschakelen om inzicht te krijgen in de financiële situatie van de vennootschap. De accountant mag echter enkel informatie delen die relevant is voor deze bevoegdheid en binnen de grenzen van de vertrouwelijkheid.
Indien het bestuursorgaan de accountant de instructie geeft om bepaalde informatie niet te delen, moet de accountant zich houden aan de wettelijke en contractuele verplichtingen inzake vertrouwelijkheid. De accountant mag enkel weigeren informatie te verstrekken als:
- deze instructies voortvloeien uit een legitiem belang van de vennootschap, zoals bescherming van bedrijfsgevoelige gegevens; en
- het verstrekken van de informatie in strijd zou zijn met wettelijke bepalingen of de accountant in een conflict van belangen zou brengen.
De aandeelhouder kan echter bij een geschil betreffende de uitoefening van zijn onderzoeks- en controlebevoegdheid een verzoek indienen bij de ondernemingsrechtbank. De rechter kan, indien nodig, de vennootschap verplichten om de gewenste informatie alsnog vrij te geven.
Bijzondere verplichtingen bij financiële moeilijkheden
De accountant heeft een bijzondere verantwoordelijkheid wanneer een vennootschap in financiële moeilijkheden verkeert. Een vennootschapsrechtelijk conflict kan de oorzaak zijn van de financiële moeilijkheden of hiertoe bijdragen.
Ook hier kunnen de belangen van de meerderheidsaandeelhouder botsen met de belangen van de vennootschap en andere stakeholders, zoals de schuldeisers.
Artikel XX.23, §3 van het Wetboek van Economisch Recht bepaalt dat de accountant een meldingsplicht heeft zodra hij aanwijzingen heeft dat de continuïteit van de onderneming in gevaar komt. Dit betekent dat als de accountant signalen van financiële problemen opmerkt, hij deze situatie tijdig moet melden aan het bestuur of zelfs aan de ondernemingsrechtbank.
Het niet naleven van deze verplichting kan leiden tot persoonlijke aansprakelijkheid van de accountant en zelfs strafrechtelijke aansprakelijkheid
Risico van valsheid in geschrifte
Een ander cruciaal aandachtspunt is de neerlegging van de jaarrekening en de notulen van de algemene vergadering.
Door een aandeelhoudersconflict kan de druk toenemen om de cijfers te manipuleren (door bepaalde zaken al dan niet te boeken) zodat de cijfers geen getrouw beeld geven van de realiteit. Daarnaast staat de accountant doorgaans in voor de opmaak van de notulen van de jaarvergadering en verslagen. In de praktijk wordt niet zelden gewerkt met een jaarvergadering die “op papier” gehouden werd. Bij een aandeelhoudersconflict is het niet ondenkbaar dat de minderheidsaandeelhouder miskend wordt en dat er sprake kan zijn van valsheid (indien de vergadering in realiteit niet heeft plaatsgevonden, bij antidatering van de notulen en verslagen,…).
De accountant kan medeplichtig zijn aan deze valsheid en kan in voorkomend geval aansprakelijk zijn voor de schade die de minderheidsaandeelhouder en derden lijden.
De accountant moet er dan ook op toezien dat alle financiële rapporten en notulen nauwkeurig en conform de realiteit zijn. Elke poging tot manipulatie moet actief worden geweerd.
Indien een accountant aanwijzingen heeft dat bepaalde financiële gegevens frauduleus zijn of onjuiste informatie bevatten, heeft hij de wettelijke verplichting om hiervan melding te maken. Dit geldt ongeacht de richtlijnen van het bestuur.
Conflicterende belangen en aansprakelijkheid
Een situatie die bijzonder complex kan zijn, is wanneer de accountant niet alleen werkt voor de vennootschap, maar ook voor de aandeelhouders en/of de bestuurders zelf. In zulke gevallen kan de accountant met conflicterende belangen te maken krijgen aangezien hij niet enkel de vennootschap als cliënt heeft, maar ook een of meerdere aandeelhouders en/of bestuurders.
De Belgische deontologische regels voor accountants, vastgelegd in de Wet van 17 maart 2019, bepalen dat de accountant zijn onafhankelijkheid moet waarborgen en geen situaties van belangenconflict mag tolereren. Dit vereist dat hij in zulke gevallen mogelijk een andere accountant inschakelt om de onafhankelijkheid te garanderen, of in ieder geval duidelijk maakt aan alle partijen hoe hij zijn rol zal invullen. Daarbij dient ook gewezen te worden op het beroepsgeheim van de accountant zoals opgenomen in artikel 50 van voormelde wet.
Conclusie
Het is essentieel dat de accountant zich niet op sleeptouw laat nemen door de meerderheidsaandeelhouder bij een vennootschapsrechtelijk conflict, maar strikt handelt binnen zijn professionele en wettelijke kaders. Door zich te beperken tot zijn rol als financieel expert, onafhankelijk te blijven en de betrokkenen door te verwijzen, kan de accountant voorkomen dat hij mee betrokken raakt in het conflict en aansprakelijk wordt gesteld.
Bron: Forum Advocaten
» Bekijk alle artikels: Vennootschappen & Verenigingen