Het bestuur van de BV en de NV in het nieuwe vennootschapsrecht – opportuniteiten voor familiebedrijven (Imposto Advocaten)

Vennootschappen & Verenigingen | 22 juli 2019

Auteurs: Jan Sandra en Charles Petit (Imposto Advocaten)

Publicatiedatum: 19/07/2019

Het federaal parlement heeft op 28 februari 2019 het nieuwe Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen goedgekeurd, kortweg het WVV. Het nieuwe wetboek zal vanaf 1 mei 2019 stapsgewijze in werking treden. Het is de bedoeling van de wetgever het Belgische vennootschapsrecht flexibeler en eenvoudiger te maken. In de vorige editie van onze nieuwsbrief hebben we het impact van het WVV op aandelenoverdrachten binnen de BV in kaart gebracht (zie artikel Nieuwsbrief 2019/2 De BVBA wordt de BV – niet noodzakelijk een ‘besloten’ vennootschap! Charles Petit & Jan Sandra). In dit artikel gaan we nader in op de ingrijpende wijzigingen in de bestuursregeling van de BV en vooral van de NV.

Bestuursmodellen in de BV

Voor de BV verandert er weinig in vergelijking met de BVBA. De BV kan werken met al dan niet statutaire benoemde bestuurders – de term zaakvoerder komt te vervallen – , die ofwel alleen mogen handelen dan wel in college optreden.

In de BVBA kon/kan de statutair benoemde zaakvoerder slechts ontslagen worden met unanimiteit (en dus zijn instemming ingeval hij ook maar één aandeel bezit) of met een meerderheid vereist voor een statutenwijziging mits er tegen hem een wettige reden kon/kan worden aangevoerd.

In de BV vereist het ontslag van een statutaire bestuurder een statutenwijziging, wat impliceert dat een drie vierden meerderheid nodig is en de akte moet verleden worden voor notaris. Belangrijke wijziging hierbij is dat ingeval een wettig reden kan ingeroepen worden tegen de statutaire bestuurder, de statutaire bestuurder altijd met een gewone meerderheid kan worden afgezet. Met wettige reden wordt bedoeld elke omstandigheid waardoor redelijkerwijze niet langer kan worden verwacht van de aandeelhouders dat ze het mandaat van de betrokken bestuurder handhaven.

Bestuursmodellen in de NV

In de NV zal het in het WVV – tijdperk mogelijk zijn te kiezen tussen drie bestuursmodellen :

het monistisch bestuur met een raad van bestuur;
het duaal bestuur met een directieraad en een raad van toezicht; en
de enige bestuurder.

Monistische bestuur met een raad van bestuur

Het monistisch model sluit grotendeels aan bij het bestaand bestuursmodel van de NV. De vennootschap heeft één collegiaal bestuursorgaan, namelijk de raad van bestuur, die in principieel uit tenminste drie bestuurders is samengesteld. Indien en zolang de vennootschap minder dan drie aandeelhouders heeft, kan de raad van bestuur bestaan uit twee bestuurders.

Duaal bestuur met een directieraad en een raad van toezicht

In het duaal bestuursmodel wordt het bestuursorgaan uitgesplitst in een raad van toezicht en een directieraad, die strikt onderscheiden bevoegdheden hebben.

De raad van toezicht is een collegiaal orgaan dat uit minstens drie leden bestaat die worden benoemd en ontslagen door de algemene vergadering. De raad van toezicht is exclusief bevoegd voor het toezicht op de directieraad, voor het algemeen beleid en de strategie en voor alle handelingen die in het monistisch model specifiek aan de raad van bestuur voorbehouden zijn (waaronder bijeenroeping algemene vergaderingen, opstellen jaarverslag, vaststelling jaarrekening, opstellen verslagen bij kapitaalbewegingen en herstructureringen).

De directieraad is eveneens een collegiaal orgaan met minstens drie leden. Zij worden benoemd en ontslagen door de raad van toezicht. Opvallend is dat de leden van de directieraad geen lid mogen zijn van de raad van toezicht, zelfs de CEO niet. De directieraad is bevoegd voor alle niet aan de raad van toezicht voorbehouden zaken. De directieraad is aldus exclusief bevoegd voor de operationele werking van de vennootschap.

Enige bestuurder

Het WVV biedt de mogelijkheid te opteren voor het bestuursmodel met een enige bestuurder, natuurlijk persoon of vennootschap.

De enige bestuurder kan al dan niet in de statuten worden benoemd en in de statuten kan worden voorzien in de opvolging voor de enige bestuurder.

Dit bestuursmodel is geënt op het bestuurdersmodel van de Commanditaire Vennootschap op Aandelen – die door het WVV wordt afgeschaft – met dit belangrijk verschil dat de enige bestuurder van de NV kan, maar niet hoeft via een statutair beding onbeperkt aansprakelijk te zijn.

Aan de enige bestuurder kan een vetorecht worden toegekend voor statutenwijzigingen, voor uitkeringen aan de aandeelhouders en voor zijn eigen ontslag. De algemene vergadering kan evenwel steeds zonder zijn instemming een einde stellen aan zijn mandaat mits naleving van de aanwezigheids- en meerderheidsvereisten voor een statutenwijziging ingeval daartoe wettig redenen bestaan.

Het ontslagbescherming van bestuurders in de NV

Het WVV maakt komaf met het openbare orde karakter van de ad nutum afzetbaarheid van bestuurders in de NV, die maakt dat bestuurders ten allen tijde kunnen ontslagen worden en zonder opzegvergoeding.

De algemene regel blijft dat bestuurders ad nutum afzetbaar zijn. Tenzij de statuten anders bepalen, kan de algemene vergadering evenwel bij ontslag een termijn of een vergoeding toekennen. Meer zelfs, de statuten kunnen dit ook opleggen. Zijn er wettige redenen voorhanden dan kan het mandaat steeds zonder termijn of vergoeding worden beëindigd.

In het bestuursmodel van een enige bestuurder kan de ontslagbescherming nog versterkt worden door de bestuurder in de statuten te benoemen en/of hem een statutair vetorecht tegen zijn ontslag te geven. Ook in dit geval kan de enige bestuurder steeds om wettige reden worden ontslagen mits inachtneming van de aanwezigheids- en meerderheidsvereisten voor een statutenwijziging.

Het dagelijks bestuur

Het WVV voorziet voortaan ook voor de BV in de mogelijkheid om met een orgaan van dagelijks bestuur te werken.

Het Hof van Cassatie heeft in zijn Delhaize arrest van 2009 een zeer enge definitie naar voren geschoven van het begrip dagelijks bestuur wat in de praktijk niet werkzaam bleek. Het WVV verhelpt hieraan; voortaan omvat het dagelijks bestuur alle handelingen en beslissingen die niet verder reiken dan de behoeften van het dagelijks leven van de vennootschap, evenals de handelingen en de beslissingen die om reden van het minder belang dat ze vertonen of omwille van hun spoedeisend karakter de tussenkomst van het bestuursorgaan niet rechtsvaardigen. Kortom, handelingen die te onbelangrijk zijn dan wel te dringend zijn om de tussenkomst van het bestuursorgaan te rechtvaardigen maken voortaan ook juridisch gezien dagelijks bestuur uit.

Belangenconflicten

Het WVV herneemt grotendeels de bestaande belangenconflictenregeling.

Wel geldt voortaan een onthoudingsplicht voor de bestuurder die wordt geconfronteerd met een belang van vermogensrechtelijke aard dat strijdig is met het belang van de vennootschap. Deze onthoudingsplicht geldt voortaan zowel voor de beraadslaging als voor de stemming over de betrokken verrichting. Indien alle bestuurders een belangenconflict hebben, worden de betrokken verrichtingen ter goedkeuring voorgelegd aan de algemene vergadering, waarna deze verrichting door het bestuursorgaan kan worden uitgevoerd. Dit laatste geldt ook wanneer de BV of de NV slechts één bestuurder heeft, waardoor niet langer vereist is een lasthebber ad hoc aan te stellen.

Bestuurdersaansprakelijkheid

Het WVV voorziet in een plafonnering van de bestuurdersaansprakelijkheid, afhankelijk van de grootte en de omvang van de bestuurde vennootschap (beperking van € 125.000,00 tot € 12.000.000,00). Deze plafonnering wordt afgevlakt doordat ze niet geldt ingeval van lichte fout die eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt, zware fout, bedrieglijk opzet of oogmerk om te schaden en bepaalde fiscale aansprakelijkheden.

Vaste vertegenwoordiging van bestuurder – rechtspersonen

Het WVV legt voortaan op dat bestuurders – rechtspersonen enkel kunnen vast vertegenwoordigd worden door natuurlijke personen en niet langer op hun beurt door rechtspersonen.

Daarenboven kan een natuurlijke persoon slechts in één hoedanigheid in het bestuursorgaan zetelen, te weten uit hoofde van een persoonlijk bestuurdersmandaat dan wel als vast vertegenwoordiger van een bestuurder – rechtspersoon.

Inwerkingtreding WVV

Het WVV is in werking getreden op 1 mei 2019 en is meteen van toepassing op nieuwe vennootschappen en verenigingen.

Bestaande vennootschappen kunnen er vanaf 1 mei 2019 voor kiezen onder het nieuwe regime te vallen, de zogenaamde opt in. Tot zolang blijft het vroeger Wetboek van Vennootschappen van toepassing, ook wat de bestuursregeling betreft.

Voor het overige moeten de statuten van bestaande vennootschappen bij de eerstvolgende statutenwijziging die plaatsvindt vanaf 1 januari 2020 volledig aangepast worden aan de nieuwe vennootschapswet en dit moet sowieso uiterlijk tegen 1 januari 2024 gebeuren. In voorkomend geval zal van dan af aan ook de bestuursregeling zoals voorzien in het WVV van toepassing zijn.

Het WVV brengt een aantal belangrijke innovaties met zich mee op het vlak van het bestuur van vennootschappen. Bij de NV zal men voortaan kunnen kiezen tussen drie bestuursvormen. Ook verlaat de wetgever het principe dat bestuurders van een NV steeds ad nutum afzetbaar moeten zijn. Voorts definieert het WVV het begrip dagelijks bestuur, wordt een einde gemaakt aan de vaste vertegenwoordiging voor bestuurdersmandaten door een rechtspersoon en wordt een cap ingevoerd voor de bestuurdersaansprakelijkheid. Meer dan stof genoeg om even stil te staan bij de statuten van vennootschappen en een update door te voeren rekening houdend met de nieuwe opportuniteiten die het WVV biedt.