De aandeelhoudersovereenkomst en het familiaal charter : goede afspraken maken goede vrienden (Magnolis)

Vennootschappen & Verenigingen | 27 maart 2018

Auteur: Magnolis – by Cazimir

Publicatiedatum: 04/01/2018

De praktijk leert dat de statuten van de vennootschap en het wetboek vennootschappen dikwijls onvoldoende zijn afgestemd op de specifieke noden van het (familie)bedrijf. Met een aandeelhoudersovereenkomst kan hieraan tegemoet worden gekomen.

Naast het niveau van de aandeelhouders, kent het familiebedrijf tevens het niveau van de familie. Heel wat belangen en waarden van de familie, zoals langetermijnvisie en loyaliteit, vormen net de kracht van het familiebedrijf. Maar anderzijds kunnen de familiale noden tevens botsen met het belang van het familiebedrijf. In een familiaal charter kunnen de spelregels die gelden tussen de familie en het familiebedrijf worden bepaald.

Wij vatten hieronder de grote lijnen alvast even voor u samen.

1. DE AANDEELHOUDERSOVEREENKOMST

Het belang van de aandeelhoudersovereenkomst

De statuten van de vennootschap en het wetboek van vennootschappen scheppen reeds een algemeen kader voor het beheer van uw vennootschap en trachten een vangnet te bieden voor mogelijke hindernissen die u en uw medevennoten doorheen het bestaan van de vennootschap kunnen tegenkomen.

De praktijk leert ons echter dat deze statutaire en wettelijke bepalingen vaak weinig concreet zijn en veelal onvoldoende zijn afgestemd op de specifieke noden en verwachtingen van de medevennoten en het familiebedrijf. De statuten van een vennootschap zijn vaak slechts een weerspiegeling van hetgeen minimum wettelijk vereist is.

Bovendien zijn de statuten publiek, hetgeen niet altijd wenselijk is voor bepaalde gevoelige afspraken tussen vennoten. Het discrete karakter van de onderhandse aandeelhoudersovereenkomst biedt hier een oplossing.

Welke afspraken kan ik maken via een aandeelhoudersovereenkomst?

Zaken die veelal onvoldoende geregeld zijn in de wet of de statuten en die typisch via een aandeelhoudersovereenkomst worden vastgelegd, zijn onder andere de volgende:

Overdraagbaarheid van aandelen

Wat gebeurt er met de aandelen van een medevennoot wanneer deze overlijdt? Is het de bedoeling dat zijn of haar erfgenamen toetreden tot de vennootschap of is dit net niet de bedoeling?
Wat gebeurt er wanneer een medevennoot langdurig ziek is?
Indien een medevennoot zijn of haar aandelen wilt verkopen, wenst u dan dat deze aandelen eerst te koop worden aangeboden aan u en de overige vennoten? Wordt bij een verkoop van aandelen tussen vennoten een specifieke vooraf vastgestelde waarderingsmethode toegepast?
Kan een minderheidsaandeelhouder verplicht worden zijn aandelen mee te verkopen wanneer er een derde kandidaat koper is die slechts 100% van de aandelen van de vennootschap wenst te kopen?
Heeft een minderheidsaandeelhouder het recht zijn aandelen mee te verkopen aan een derde kandidaat overnemer, wanneer een meerderheidsaandeelhouder al zijn aandelen verkoopt aan deze derde kandidaat overnemer?

Winstbestemming

Heeft u een bepaalde dividendpolitiek voor ogen?
Wenst u dat er jaarlijks een bepaald dividend wordt uitgekeerd?

Bestuur

Heeft iedere vennoot recht op de benoeming van een zaakvoerder of bestuurder? Een zaakvoerder of bestuurder kan door de algemene vergadering ontslagen worden met een gewone meerderheid van stemmen, wenst u zich hiertegen te beschermen?
Zijn er bepaalde belangrijke beslissing (‘sleutelbeslissingen’) waarvoor een bijzondere meerderheid of zelfs unanimiteit vereist is binnen het bestuursorgaan of de algemene vergadering?

Geschillenregeling

Wat gebeurt er wanneer er zich binnen de vennootschap op het niveau van het bestuursorgaan of de algemene vergadering een geschil voordoet, waardoor de werking van de vennootschap in het gedrang komt?
Moet er in dit geval een specifieke bemiddelingsprocedure worden voorzien?

2. HET FAMILIAAL CHARTER

Het belang van het familiaal charter

Naast het niveau van de aandeelhouders, bestaat er binnen het familiebedrijf tevens het niveau van de familie. Heel wat belangen en waarden van de familie, zoals langetermijnvisie en loyaliteit, vormen net de kracht van het familiebedrijf. Maar anderzijds kunnen de familiale noden tevens botsen met het belang van het familiebedrijf. Zo kan het vanuit familiaal perspectief belangrijk zijn dat alle familieleden dezelfde kansen worden aangeboden binnen het familiebedrijf, terwijl het net in het belang van het familiebedrijf is dat enkel de familieleden met de juiste competenties hun intrede in het familiebedrijf maken. Binnen het familiebedrijf spelen er heel wat meer emoties parten, wat de samenwerking niet altijd gemakkelijker maakt.

Om deze reden verdient het naast het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst, tevens aanbeveling om een familiaal charter uit te werken. In het familiaal charter worden de spelregels die gelden tussen de familie en het familiebedrijf vastgesteld. De fundamentele overtuigingen en verwachtingen van de familie met betrekking tot het familiebedrijf worden uiteengezet, zodat alle neuzen van de familieleden in dezelfde richting wijzen.

Welke afspraken kan ik maken via een familiaal charter?

Net zoals iedere aandeelhoudersovereenkomst, is ieder familiaal charter bij uitstek maatwerk. Maar over het algemeen valt het de familieleden te adviseren om minstens met betrekking tot volgende punten te bekijken of het nuttig is om de spelregels vast te leggen:

de eigenaarsvisie;
de familiale waarden;
de eigendom van het familiebedrijf;
de financiële doelstellingen van de familie;
de carrières in het familiebedrijf;
de vergoedingen toekomend aan de familieleden die werkzaam zijn in het familiebedrijf,
de rol van de echtgenoten / partners van de familieleden;
de governance van het familiebedrijf;
de familiale governance;
de leiding van het familiebedrijf,
de rol van niet-familieleden in het familiebedrijf;
de communicatie;
conflictregelingen;
de vorming van familieleden;
de filantropie;
de overdracht van aandelen;
…

3. BETER VOORKOMEN DAN GENEZEN

Het gezegde “beter voorkomen, dan genezen” geldt zowel met betrekking tot de aandeelhoudersovereenkomst als met betrekking tot het familiaal charter. Het is immers altijd makkelijker om bepaalde afspraken te maken over soms gevoelige onderwerpen als de verstandhouding tussen de vennoten / familieleden goed zit en er nog geen wrevel of discussie bestaat over bepaalde zaken.