Contractuele uittredingsmogelijkheden. Putopties als exitmechanisme (Olivier Roodhooft)

Auteur: Olivier Roodhooft (Intui Advocaten)

Dit is een uittreksel uit de publicatie van Olivier Roodhooft ’Misbruik van de uittreding en uitsluiting van aandeelhouders’ –  januari 2025, ISBN 978-94-646-6249-8, een uitgave van LeA Uitgevers.

***

De aandeelhouder krijgt in voorkomend geval het recht om zijn aandelen te verkopen tegen een te bepalen of vooraf bepaalde prijs aan een andere aandeelhouder of een derde. Ook de vennootschap kan in principe de tegenpartij zijn van de putoptie maar net als bij de callopties moeten de regels rond een inkoop van eigen aandelen in voorkomend geval worden nageleefd, wat de afdwingbaarheid van deze clausules onzeker maakt.

In de rechtsleer is er meer aandacht voor callopties dan voor putopties. Deze tendens zien we ook in de gepubliceerde rechtspraak die we terugvinden. Buiten de context van verliesvrijstellingsclausules is deze eerder beperkt voor putopties. In dit boek beperken we ons tot het risico op misbruik van deze putopties en hoe dit risico beteugeld wordt.
Daarvoor baseren we ons in belangrijke mate op de bespreking van de callopties aangezien de (verbintenisrechtelijke) fundamenten van call- en putopties nu eenmaal hetzelfde zijn..

Voorbeelden: leaver-bepalingen en tag alongs

Net als bij de callopties, is het onmogelijk om een opsomming te geven van alle verschillende voorkomende types van putopties. Hieronder geven we een aantal illustraties van veelvoorkomende clausules zonder te pretenderen dat dit een limitatieve opsomming is.

Allereerst kunnen aan leaver-bepalingen ook putopties gekoppeld worden, al dan niet in combinatie met callopties. In dit geval varieert de prijsbepaling naargelang de leaver-hypothese die zich voordoet. De leaver-bepaling koppelen aan een putoptie heeft voornamelijk nut in de hypothese waarin er sprake is van een good leaver-hypothese waardoor de uittredende aandeelhouder recht heeft op een volledige vergoeding voor zijn aandelen. Het is waarschijnlijker dat de uittredende aandeelhouder in deze hypothese de putoptie zal uitoefenen dan in een bad leaver– hypothese waarin een prijsdisconto wordt toegepast.

Een tweede voorbeeld van veelvoorkomende putopties zijn tag along-clausules die het spiegelbeeld vormen van de eerder besproken drag along-clausules. De aandeelhouder krijgt in voorkomend geval een volgrecht. Hij kan zijn verkoopoptie lichten wanneer de andere aandeelhouders hun aandelen verkopen aan een derde tegen de prijs die de andere aandeelhouders bekomen voor hun eigen aandelen. Deze clausules beschermen de (minderheids)aandeelhouder dan ook tegen een verkoop van de aandelen van de (meerderheids)aandeelhouders en het daaruit volgende risico op minderheidsonderdrukking of waardevermindering. De clausule heeft een ex ante-effect: de meerderheidsaandeelhouders die onderhandelen over een vrijwillige overname weten dat ze de minderheidsaandeelhouders moeten betrekken in deze onderhandeling. Indien ze dit niet doen, bestaat het risico dat ze na de vrijwillige overdracht de aandelen van de minderheidsaandeelhouder toch moeten overnemen.

Portageovereenkomst

Een bijzonder relevante context voor de hypothese van misbruik van de uittreding zijn putopties in het kader van een portageovereenkomst. Dit type overeenkomsten kan verschillende doeleinden hebben, maar wordt vaak gebruikt als kredietverleningsinstrument. De kredietverlener of porteur verschaft in dit geval geen klassieke lening maar wordt eigenaar van een deel van de aandelen gedurende een bepaalde periode. Eerstgenoemde verschaft daarbij bijkomend eigen vermogen door in te tekenen op een kapitaalverhoging of de oprichting van een vennootschap. In ruil daarvoor neemt de begunstigde van de portageovereenkomst na een bepaalde termijn de aandelen over tegen een vooraf bepaalde prijs, die berekend wordt op basis van de inbreng van de porteur vermeerderd met een bepaalde meerprijs of intrest. Deze overnameverplichting neemt de vorm aan van call- en putopties. De porteur is niet geïnteresseerd in een langdurige participatie in de vennootschap hij verleent enkel een dienst aan de begunstigde. Eerstgenoemde oefent de rechten in de vennootschap tijdens het beheer uit volgens de instructies van de begunstigde. Voor de porteur vervult de eigendom van de aandelen op haar beurt een zekerheidsfunctie. De porteur wilt uiteraard niet blootgesteld worden aan het risico dat een aandeelhouder normaal gezien loopt en dus zijn inbreng veiligstellen.

De portageovereenkomst wordt dan ook gekoppeld aan een verliesvrijstellingsclausule: de porteur kan zelfs bij faillissement van de vennootschap de optie lichten tegen een prijs die zijn inbreng in de vennootschap weerspiegelt.