Bemiddeling als efficiënte oplossing voor vennootschapsgeschillen: houd de regie alleszins in de hand (Schoups)

Auteurs: Liesbeth Truyens, Gwen Bevers en Eline Vorlat (Schoups)

Post-acquisitie- en andere vennootschapsgeschillen

In de dynamische wereld van het bedrijfsleven, durven meningsverschillen onder partijen en andere aanleidingen weleens tot structurele geschillen leiden. Conflicten op aandeelhoudersniveau of binnen de schoot van het bestuursorgaan, alsook in een M&A-context, komen regelmatig onverhoopt voor.

Zo vinden conflicten binnen de vennootschap vaak hun aanleiding in meningsverschillen over strategie, dividendbeleid, bestuurssamenstelling of zeggenschap binnen de onderneming. Dergelijke conflicten kunnen de continuïteit en groei van de onderneming ernstig bedreigen. In een 50/50 opstelling – waar geen van de partijen over een doorslaggevende stem beschikt op de algemene vergadering of binnen het bestuursorgaan – dreigt de situatie tot een patstelling (zgn. deadlock) te leiden met een (minstens tijdelijke) belemmering van de onderneming tot gevolg.

Ook in het kader van M&A ontstaan er na de overname van een vennootschap weleens conflicten, zgn. post-acquisitiegeschillen. Deze conflicten vinden vaak hun oorsprong in het delen van (vermeend) onvolledige of niet-accurate informatie tijdens de due diligence fase, schendingen van de garanties of verschillende interpretaties van contractuele bepalingen (bv. het al dan niet gerechtigd zijn op een eventuele earn-out). Post-acquisitiegeschillen worden traditioneel gekenmerkt door langdurige juridische procedures met vaak een grote financiële inzet.

Bij dergelijke vennootschapsconflicten rijst de vraag naar een doordachte aanpak en een efficiënte oplossing. De traditionele gerechtelijke procedures – zoals o.m. de vennootschapsrechtelijke geschillenregeling (procedure tot uittreding of uitsluiting), aanstelling van een voorlopig bewindvoerder of lasthebber ad hoc, dan wel een gewone procedure voor de rechtbank – zijn evenwel tijdrovend, kostbaar, niet discreet en bovendien ingrijpend; de eindbeslissing wordt volledig uit handen gegeven. Voor vennootschapsinterne conflicten voorzien de statuten of een aandeelhoudersovereenkomst wel vaak in zgn. deadlock-clausules: een uitgewerkte regeling voor het geval partijen er onderling niet uit geraken. Zo kan er bijvoorbeeld een biedingsmechanisme zijn uitgewerkt om te bepalen welke aandeelhouder de andere aandeelhouder(s) mag uitkopen en tegen welke prijs (bv. Texas shoot-out, Russian roulette of Dutch auction clausules). Dergelijke regelingen schieten hun doel echter vaak voorbij en zijn allesbehalve een oplossing op maat van het geschil.

Alternatieve geschillenbeslechting (ADR)

Gelet op het voorgaande mag het dan ook niet verbazen dat partijen steeds vaker kiezen voor alternatieve geschillenbeslechting (beter gekend als alternative dispute resolution of ADR), zoals arbitrage, bindende derdenbeslissing of bemiddeling. Vooral in de voorbije jaren is de tendens om voor ADR te kiezen flink in opmars.  Zo voorzien de clausules rond geschillenbeslechting in share purchase agreements en aandeelhoudersovereenkomsten steeds vaker in vormen van ADR. Daarmee trachten partijen hun geschillen op een efficiënte, discrete en vaak minder conflicterende manier op te lossen.

Waar een arbitrale sententie of bindende derdenbeslissing zich evenwel dienen te beperken tot de juridische krijtlijnen van het geschil, biedt bemiddeling daarentegen ruimte voor een op maat gesneden oplossing. Bovendien onderscheidt bemiddeling zich van andere ADR-vormen doordat de partijen zelf steeds bijdragen tot de eindoplossing.

Kenmerken en voordelen van bemiddeling

Bij een bemiddeling gaan partijen met elkaar in dialoog onder begeleiding van een bemiddelaar. Bemiddeling is in principe vrijwillig (tenzij een rechter de deelname aan een eerste sessie beveelt) en altijd volledig vertrouwelijk. Partijen hebben bovendien het verloop van de procedure zelf in de hand, waardoor er vaak op efficiëntere wijze een resultaat bereikt wordt dan bij andere vormen van geschillenbeslechting.

Tijdens een bemiddeling tracht men, naast het conflict zelf, ook aandacht te besteden aan de achterliggende emoties en belangen van partijen en – bij vennootschapsgeschillen – de belangen van de vennootschap. De focus ligt niet zozeer op de conflicterende standpunten van partijen, maar wel op het ruimere kader rond het geschil. Bij bemiddeling zijn er geen winnaars of verliezers: er wordt niet afgesloten met een beslissing over welke partij gelijk heeft, maar wel met een oplossing die het beste aansluit bij de belangen van de partijen én de vennootschap.

Het bemiddelingsproces wordt in goede banen geleid door de bemiddelaar. Dat is een neutrale en onpartijdige derde die door de partijen samen gekozen wordt. Eenieder kan als bemiddelaar optreden, maar vaak kiezen de partijen eerder voor een erkende bemiddelaar. Erkende bemiddelaars voldoen namelijk aan bepaalde kwaliteitscriteria, hebben een specifieke opleiding gevolgd en hebben een permanente bijscholingsverplichting. Veel advocaten zijn erkende bemiddelaars, zo ook bij Schoups.

Hoewel zij minder op de voorgrond treden tijdens de bemiddelingssessies, spelen ook de advocaten van partijen een belangrijke rol. Advocaten zijn deontologisch verplicht om hun cliënten te informeren en adviseren over de mogelijkheid van bemiddeling en zullen dus vaak de eerste zijn om deze procedure voor te stellen. Ook tijdens de bemiddeling blijven zij hun cliënt bijstaan met advies en de coördinatie van de procedure.

Bij Schoups zetten we vol in op ADR en specifiek bemiddeling, telkens een geschil zich daartoe leent. Vooral vennootschapsgeschillen zullen vaker baat hebben bij bemiddeling, zeker in de context van familiebedrijven of 50/50-vennootschapsorganen in deadlock. In die situaties draagt bemiddeling in het bijzonder bij aan het herstel van de nauwe relaties en verdere samenwerking, door aandacht te hebben voor achterliggende belangen en het streven naar een door de partijen gedragen oplossing.

Bron: Schoups