Waarop te letten bij schenking roerende goederen “onder last”? (Grant Thornton)

Successie & Vermogen | 26 december 2017

Auteur: Kathleen Van Elsacker (Grant Thornton)

Publicatiedatum: 01/12/2017

Vorig jaar meldden we reeds het gewijzigde standpunt van de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) dd. 4 april 2016 inzake schenking van roerende goederen voor Nederlands notaris met voorbehoud van vruchtgebruik, gedaan vanaf 1 juni 2016. Volgens VLABEL zou over de geschonken goederen toch Vlaamse erfbelasting verschuldigd zijn wanneer de schenker later overlijdt. Met ingang van 1 juni 2017 hanteert VLABEL dit standpunt nu ook voor schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik van de deelbewijzen van een maatschap waarvan de achterliggende activa uit effecten of geldbeleggingen bestaat.

De schenking onder last als alternatief voor de schenking onder vruchtgebruik?

Bij schenking met voorbehoud van vruchtgebruik behoudt de schenker de inkomsten van én de controle over het geschonken vermogen zolang hij/zij leeft. Dergelijke clausule vereist een notariële tussenkomst. Een gewone bankgift is dus niet mogelijk.
Dit is in principe wel het geval voor de schenking onder last van roerende goederen, zoals een geldsom of een effectenportefeuille in volle eigendom en dus zonder voorbehoud van vruchtgebruik. Een schenking via bankgift is vrij van schenkbelasting. Dergelijke schenking is ook vrij van erfbelasting op voorwaarde dat de schenker daarna nog drie jaar in leven blijft.

De last kan inhouden dat aan de schenker een periodiek (maandelijks, jaarlijks, …) inkomen wordt uitbetaald, of dat in zijn onderhoud wordt voorzien indien zich specifieke gebeurtenissen voordoen (ziekte, opname in een rusthuis, …). Belangrijk is dat een schenking onder last kan worden herroepen als de last die de schenker eraan gekoppeld had door de begiftigde niet wordt uitgevoerd.

De wet legt geen grenzen op aan de schenking onder last, maar de last mag niet overdreven zijn.

Schenking onder last mogelijk via Nederlands notaris, zonder latere Vlaamse erfbelasting?

Ook met de schenking onder last moet omzichtig worden omgesprongen. Bij een overdreven last loopt men ook in deze situatie het risico op latere erfbelasting. VLABEL besliste eind 2016 in een concreet geval dat een schenking onder last van deelbewijzen van een burgerlijke maatschap aan erfbelasting onderworpen is. Het betrof volgende situatie:

Een jong Vlaams koppel (45 en 42 jaar oud) wou de deelbewijzen van de burgerlijke maatschap waarin zij de aandelen van hun patrimoniumvennootschap hadden ingebracht, in volle eigendom schenken aan hun minderjarige kinderen (4 en 7 jaar oud) onder last van een lijfrente van 3% van het kapitaal.

VLABEL haalt o.m. het argument aan dat het kapitaal (€ 1 miljoen) nog vóór het overlijden van de schenkers volledig uitgeput zal zijn, gelet op de levensverwachting van de schenkers en de jaarlijkse rente (€ 30.000) die voorzien werd. De last verbonden aan de schenking loopt op die manier zo hoog op, dat in feite volgens VLABEL geen schenking heeft plaatsgevonden. Ten gevolge hiervan zou volgens VLABEL bij het overlijden van de ouders alsnog erfbelasting verschuldigd zijn op het volledige bedrag van de schenking.

De redenering van VLABEL is voor kritiek vatbaar. VLABEL houdt hier onder meer geen rekening met het rendement dat de geschonken goederen kunnen opleveren. Het is niet ondenkbaar dat slechts gedeeltelijk of zelfs helemaal niet wordt ingeteerd op het geschonken kapitaal, wanneer er voldoende opbrengsten zijn. Niettegenstaande het standpunt van VLABEL een individuele beslissing toegepast op een specifiek geval uitmaakt, wordt er toch best rekening mee gehouden.

Bij het bepalen van de last moet dus naar een evenwicht gezocht worden tussen de economische realiteit, zoals de leeftijd van de schenker, en de bedoeling om te begiftigen. Een last van maximum 3%, rekening houdend met de lage rentestand, lijkt redelijk als de schenker niet meer van jonge leeftijd is. Het is desalniettemin raadzaam om in de schenkingsakte te voorzien dat de last nooit de grens van bijvoorbeeld 50% van de totale aanvangswaarde van de schenking mag overschrijden. Maar het blijft opletten geblazen. Het opstellen van een dergelijke last blijft delicaat, dus begeleiding door een vermogensplanner blijft raadzaam.