Uw familiebedrijf al geschonken? Hoog tijd om uw planning te (her)bekijken! (Arts, Cleeren & Vennoten)

Stel, u was eigenaar van een “familiale” vennootschap. Een aantal jaar geleden vond u het tijd om de fakkel (gedeeltelijk) door te geven aan de volgende generatie.

U hebt drie kinderen waarvan er twee actief zijn in de vennootschap en bereid zijn om deze vennootschap verder te zetten. U schonk de aandelen ter waarde van 200.000 euro aan uw twee in het familiebedrijf actieve kinderen, doch met voorbehoud van vruchtgebruik zodat u toch nog inkomsten (dividenden) kon genieten en u uw levensstandaard nog kon behouden. Aan het derde kind schonk u een geldsom van 100.000 euro. Per hypothese zijn deze aandelen, door het harde werk van de actieve kinderen, bij uw overlijden 600.000 euro waard. Aangezien alle drie uw kinderen destijds hetzelfde bedrag hebben gekregen, denkt u dat u uw kinderen gelijk hebt behandeld.

Onder het Nieuwe Erfrecht, dat van toepassing zal zijn op nalatenschappen die openvallen vanaf 1 september 2018, zal dit vaak niet meer het geval zijn.

Toepassing vóór 1 september 2018

Het huidige toepasselijke erfrecht bepaalt dat de goederen die men tijdens zijn leven geschonken heeft, moeten worden ingebracht aan hun waarde ten tijde van het overlijden. In ons voorbeeld betekent dit dat de actieve kinderen de aandelen aan 600.000 euro moeten inbrengen. Zij moeten dus hun inspanningen, waardoor de waarde van de aandelen aanzienlijk gestegen is, delen met het derde niet-actieve kind.

Onder meer daarom had de wetgever in een uitzondering voorzien, die o.a. geldt voor kwalificerende aandelen van een familiale vennootschap.[2] Indien de schenking bestond uit aandelen van een familiale vennootschap, werd de waarde bepaald ten tijde van de schenking.[3] De waardestijging die de twee actieve kinderen hadden gerealiseerd, kwam dan ook alleen aan de actieve kinderen toe. Hetgeen meestal ook de wens is van de schenkers (en van de kinderen).

Toepassing na 1 september 2018

Het Nieuwe Erfrecht neemt deze uitzonderingsbepaling voor familiale vennootschappen niet over.

Bij een overlijden na 1 september 2018 moeten de twee kinderen, gelet op het voorbehoud van vruchtgebruik, de aandelen inbrengen volgens de waarde ten tijde van het overlijden.[4] De wetgever heeft immers een uitzondering ingevoerd op het principe van inbreng aan de waarde ten tijde van de schenking[5] (wat nu in feite de algemene regel wordt), met name indien de begiftigden niet ‘het meesterschap’ hebben verkregen over het geschonken goed. Indien u dus met voorbehoud van vruchtgebruik heeft geschonken of indien u de aandelen heeft geschonken met een vervreemdingsverbod, hebben de kinderen dat meesterschap niet verkregen. Zij zullen dus de aandelen alsnog moeten inbrengen op basis van de waarde bij overlijden, met alle mogelijke conflicten van dien.

Uw twee actieve kinderen zullen m.a.w. slechter af zijn onder de nieuwe regeling. Kan u hier iets aan doen?

Ja, er zijn meerdere mogelijkheden. De meest voor de hand liggende oplossing is een verklaring afleggen voor de notaris vóór 1 september 2018 waarin u bepaalt dat de oude regels van toepassing zullen zijn.[6] Hierdoor zal bij een overlijden de waarde ten tijde van de schenking van toepassing zijn. Kanttekening hierbij is wel dat de oude regels dan van toepassing zullen zijn op alle schenkingen, wat dan weer nadelig zou kunnen zijn. Een grondige analyse is m.a.w. vereist.

Na 1 september 2018 heeft u nog een bijkomende mogelijkheid. U kan namelijk samen met uw kinderen een punctuele erfovereenkomst afsluiten. U klikt in deze erfovereenkomst de waarde van de aandelen vast op datum van de schenking.[7] Een punctuele erfovereenkomst moet worden afgesloten met alle mogelijke erfgenamen. In dit geval dus ook met het derde kind dat initieel niet betrokken was bij de schenking van de aandelen. Daarnaast moeten ook alle formaliteiten[8]gerespecteerd worden. Deze formaliteiten zijn niet onlogisch maar redelijk omvangrijk en tijdsintensief. U kan dus best niet te lang wachten.

Wat indien u nog niet geschonken heeft?

Voor de aandelen van een familiaal bedrijf die nog niet geschonken zijn, valt te verwachten dat er, na de inwerkingtreding van het Nieuwe Erfrecht, zal afgezien worden van het voorbehoud van vruchtgebruik of van een vervreemdingsverbod. Uw kinderen zullen namelijk niet gelijk behandeld worden indien u geen bijkomende stappen onderneemt.

De schenker zal wel een zekere mate van controle en inkomsten willen behouden. Wij vermoeden dan ook dat de toepassing van de schenking met last meer succes zal hebben in de toekomst. Bij een schenking met een jaarlijkse last voorziet u dat de kinderen (de begiftigen) jaarlijks aan u een som geld moeten uitkeren en/of indien u hierom verzoekt (facultatieve last). Om de controle te behouden kan u er dan weer geopteerd worden voor een inbreng van de aandelen, door de kinderen, in een maatschap waarin u zich gedeeltelijk de zeggenschap voorbehoudt.

De Vlaamse Belastingdienst legt evenwel beperkingen op, zowel aan de schenking met last, als aan de maatschap. Zo zal de last best beperkt worden tot maximum 75% van de waarde van de aandelen. Anderzijds moet de zeggenschap in de maatschap ook beperkt worden. Het is niet mogelijk om als (statutair) zaakvoerder alle daden van beheer en beschikking alleen te nemen. Over daden van beschikking zal de algemene vergadering moeten beslissen met unanimiteit van stemmen.[9] Indien deze beperkingen niet gerespecteerd worden kan dit belangrijke gevolgen hebben voor de erfbelasting.

Conclusie

Als u in het verleden aandelen van een familiale vennootschap heeft geschonken, kan u best dringend actie nemen en de schenking (laten) nakijken, gelet op het Nieuwe Erfrecht vanaf 1 september 2018. Afhankelijk van het geval, zal u al dan niet snel actie moeten nemen.

Lees hier het originele artikel