Kan de Vlaamse Belastingdienst terugkomen op een voorafgaand attest inzake vrijstelling van schenkbelasting? (Delboo)

Auteur: Delboo

De Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) biedt de mogelijkheid om, voorafgaand aan het verlijden van een Belgische schenkingsakte van aandelen van een familiale vennootschap, een attest te verkrijgen waarin bevestigd wordt dat aan de voorwaarden tot vrijstelling van schenkbelasting is voldaan. Het is dan ook heel opmerkelijk dat Vlabel in een recente zaak op dergelijk voorafgaand attest is teruggekomen en alsnog schenkbelasting heeft gevestigd (vonnis van de rechtbank van eerste aanleg te Gent d.d. 29 september 2022).

Feiten

Een belastingplichtige wou in 2018 overgaan tot de schenking van aandelen van zijn vennootschap. Hij had hierbij de keuze om de schenkingsakte door een Nederlandse notaris te laten verlijden en dus nog gebruik te maken van de ‘kaasroute’, waardoor in België geen schenkbelasting zou verschuldigd zijn. Hij kon de schenkingsakte ook voor een Belgische notaris laten verlijden indien hij zeker was dat de vrijstelling van schenkbelasting voor de schenking van aandelen van familiale vennootschappen van toepassing zou zijn en hij op die manier de driejaarstermijn kon vermijden.

Hiervoor diende de schenking aan de wettelijke voorwaarden inzake participatie, nijverheids-, handels‑, ambachts- of landbouwactiviteit en reële economische activiteit te voldoen. Wat betreft de reële economische activiteit bestaat het weerlegbare vermoeden dat de vennootschap geen reële economische activiteit heeft als uit de balansposten van minstens één van de drie boekjaren vóór de schenking blijkt dat de personeelskosten 1,5% of minder van het balanstotaal bedragen en dat de balanspost ‘terreinen en gebouwen’ meer dan 50% van het balanstotaal bedraagt.

Vlabel leverde in casu op 17 augustus 2018 een voorafgaand attest af waarin wordt bevestigd dat de geplande schenking aan de voorwaarden voor de vrijstelling voldoet. Maar wanneer de belastingplichtige op 15 mei 2020 overgaat tot schenking voor de Belgische notaris, weigert Vlabel de vrijstelling en wordt er toch schenkbelasting geheven. Vlabel argumenteert hierbij dat er niet voldaan is aan de voorwaarde van een reële economische activiteit, omdat ook de balanspost “verbouwingswerken” moet meegerekend worden bij de balanspost “terreinen en gebouwen” waardoor de grens van 50% van het totaal actief van de vennootschap overschreden werd en er bijgevolg geen reële economische activiteit is.

De belastingplichtige betwist uiteraard de heffing van de schenkbelasting en brengt de zaak voor de rechtbank van eerste aanleg te Gent.

Vonnis rechtbank eerste aanleg te Gent

Voor de beoordeling van de vraag of Vlabel het voorafgaand attest zomaar naast zich neer kan leggen, baseert de rechtbank zich op de beginselen van behoorlijk bestuur, en in het bijzonder op het rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel. Kort gesteld houden deze beginselen in dat de burger moet kunnen vertrouwen op een vaste gedragslijn van de overheid of op toezeggingen of beloften die de overheid in het concrete geval heeft gedaan.

De rechtbank stelt vast dat het uitreiken van een voorafgaand attest een onderzoek en dus een feitelijke beoordeling van het dossier door Vlabel impliceert, waardoor de rechtbank eerst zelf de feitelijke situatie dient te beoordelen. In casu blijkt dat de feitelijke situatie tussen het moment van het uitreiken van het voorafgaand attest en de schenking voor de Belgische notaris niet gewijzigd was (wat Vlabel overigens zelf toegeeft). De rechtbank oordeelt dat de belastingplichtige er bijgevolg redelijkerwijze op kon vertrouwen dat het afgeleverde attest een toezegging van Vlabel was dat de schenking een familiale vennootschap betreft die wel degelijk een reële economische activiteit voert. Vlabel dient de schenking dan ook vrij te stellen van schenkbelasting.

Terzijde werpt de rechtbank op dat, indien zou blijken dat de toezegging van een voorafgaand attest in rechte onjuist zou zijn (en dus niet op basis van een feitelijke beoordeling zoals in deze zaak het geval was), de schending van het vertrouwensbeginsel dan een fout in de zin van artikel 1382 oud Burgerlijk Wetboek zou zijn. De schade hierbij zou dan het bedrag van de schenkbelasting geweest zijn, aangezien de kaasroute voor de belastingplichtige destijds nog niet was afgesloten.

Conclusie is dat ook Vlabel het rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel dient te respecteren bij een feitelijke beoordeling, waardoor hij niet zomaar kan terugkomen op een eerder afgeleverd voorafgaand attest tot vrijstelling van schenkbelasting als de feitelijke toestand van de aanvrager ongewijzigd is gebleven.

Bron: Delboo