De zorgvolmacht en bedrijfscontinuïteit: wie stemt als de aandeelhouder dat niet meer kan? (Reyns Advocaten)

Auteur: Caroline Rystrand (Reyns Advocaten)

Een zorgvolmacht is een krachtig instrument waarmee iemand, bij onbekwaamheid, zijn of haar vermogen kan laten beheren door een lasthebber. Maar hoe zit het met de uitoefening van het stemrecht op de algemene vergadering van een vennootschap? Kan de lasthebber ook namens de aandeelhouder stemmen als deze dat zelf niet meer kan?.

Bestuursmandaat vs. Aandeelhouderschap

Hoewel een zorgvolmacht een rol kan spelen in de uitoefening van aandeelhoudersrechten, zoals het stemrecht op de algemene vergadering, kan dat niet in het bestuur van een vennootschap.

Het bestuursmandaat heeft een strikt intuitu personae-karakter: bestuurders worden benoemd op basis van hun persoonlijke capaciteiten en verantwoordelijkheden. Het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV) voorziet in beperkte en tijdelijke delegaties van bestuursbevoegdheden. Een zorgvolmacht, die een permanente en algemene vertegenwoordiging impliceert, is daarmee niet verenigbaar. In de praktijk wordt de onbekwaamheid van een bestuurder beter geregeld via een statutaire clausule over opvolgend bestuur.

Aandeelhouderschap daarentegen is geen persoonlijke functie, en de wet staat toe dat een aandeelhouder zich door een lasthebber laat vertegenwoordigen op de algemene vergadering, bijvoorbeeld met een zorgvolmacht. Er zijn evenwel belangrijke verschillen tussen een besloten vennootschap en een naamloze vennootschap.

Aandeelhoudersrechten: BV vs. NV

• Besloten Vennootschap (BV): artikel 5:95 WVV bepaalt dat een aandeelhouder zich bij volmacht kan laten vertegenwoordigen, tenzij de statuten dit uitsluiten. Er is geen wettelijke beperking die vereist dat de volmacht specifiek of tijdelijk moet zijn. In principe kan een zorgvolmacht dus als instrument dienen om stemrecht uit te oefenen.
• Naamloze Vennootschap (NV): artikel 7:142 WVV legt strengere regels op. In een NV mag een volmacht alleen worden verleend voor een of meer specifieke algemene vergaderingen of voor vergaderingen gedurende een bepaalde periode. Een algemene zorgvolmacht, die geen beperking in tijd of onderwerp heeft, lijkt daarmee niet verenigbaar.

In de praktijk kan een zorgvolmacht specifiek voorzien dat de lasthebber namens de aandeelhouder stemt op de algemene vergadering van een BV. Maar kan deze volmacht ook dwingend zijn?

Dwingende vs. Discretionaire Volmacht

Een dwingende volmacht kan enkel voor een concrete algemene vergadering met een bepaalde dagorde worden verleend. Aangezien een zorgvolmacht per definitie een algemene volmacht is, die niet beperkt is tot één specifieke vergadering, is zij uit haar aard discretionair. Dat betekent dat de volmachthebber zelf kan beslissen hoe hij of zij stemt, zelfs als de volmachtgever instructies heeft gegeven.

Hoewel een zorgvolmacht dus kan worden gebruikt om stemrecht uit te oefenen, behoudt de volmachtgever geen absolute controle over de manier waarop dit gebeurt.

Huwelijksvermogensrecht als alternatief

Omdat een zorgvolmacht geen toereikende oplossing biedt voor de vertegenwoordiging van een aandeelhouder op de algemene vergadering van een NV, kan het huwelijksvermogensrecht in sommige gevallen een oplossing bieden voor gehuwde aandeelhouders.

Als de aandelen van een NV tot de huwelijksgemeenschap behoren, geldt het principe van concurrentieel bestuur (artikel 2.3.30 BW). Dat betekent dat elke echtgenoot afzonderlijk de rechten op de gezamenlijke aandelen mag uitoefenen. Als een echtgenoot wilsonbekwaam wordt, kan de andere echtgenoot zich door de familierechtbank laten machtigen om alleen te handelen (artikel 2.3.34 BW).

Conclusie

Een zorgvolmacht biedt aandeelhouders de mogelijkheid om hun stemrecht op de algemene vergadering te laten uitoefenen door een lasthebber, vooral binnen een BV.

In een NV zijn er echter juridische beperkingen, aangezien de wet alleen specifieke en tijdelijke volmachten toestaat. Voor gehuwde aandeelhouders van een NV kan het huwelijksvermogensrecht in bepaalde gevallen een oplossing bieden.

Het is dus van groot belang om zorgvuldig na te denken over het opstellen van een zorgvolmacht en, indien nodig, alternatieve mechanismen te overwegen om zeggenschap binnen de vennootschap te behouden.

Bron: Reyns Advocaten