Dan toch dwangsom voor belastingplichtige die controle dwarsboomt (De Broeck Van Laere & Partners)

Auteur: De Broeck Van Laere & Partners

Lang leek het erop dat de fiscus geen gebruik zou maken van de mogelijkheid om een dwangsom te laten opleggen als een belastingplichtige weigert mee te werken aan een controle. Maar nu is er toch een eerste toepassing.

Voor een belastingplichtige die niet meewerkt aan een fiscale controle, bestaat sinds eind 2022 een bijkomende sanctie. Als iemand de verplichtingen niet naleeft die hij heeft in het kader van een onderzoek of een controle, kan de fiscus van de rechter eisen dat de betrokkene veroordeeld wordt tot betaling van een dwangsom (artikel 381 van het WIB 1992 als het gaat om inkomstenbelastingen). Een dergelijke vordering van de fiscus wordt ingesteld en behandeld zoals in kort geding (maar het is wel de fiscale rechter die bevoegd is). De maatregel is in werking getreden op 10 december 2022. De verplichtingen waarvan sprake omvatten onder meer het antwoorden op vragen, het tonen van de boekhouding en andere fiscaal relevante documenten en het binnenlaten van de fiscus met het oog op een zogenaamde visitatie, een controle ter plaatse van bedrijfslokalen en onder bepaalde voorwaarden zelfs privéwoningen.

Wat als belastingplichtige medewerking weigert?

Fiscus en wetgever wilden daarmee een oplossing bieden voor de impasse die kan ontstaan doordat enerzijds de belastingplichtige formeel verplicht is de fiscus vrije toegang te verlenen tot de te controleren lokalen maar anderzijds doordat de fiscus die toegang niet mag forceren als de belastingplichtige geen toestemming geeft (zie o.m. ons artikel “Altijd toestemming van belastingplichtige nodig bij fiscale visitatie, oordeelt Cassatie”).

Lang bleef het merkwaardig windstil rond die nieuwe bepaling. Sommigen speculeerden al dat de fiscus het niet zou aandurven er gebruik van te maken wegens mogelijke problemen met grondrechten zoals het recht op privacy of een eerlijk proces. Maar die speculaties blijken voorbarig.

Want de Brugse fiscale rechter heeft nu (voor zover bekend een eerste) toepassing gemaakt van die maatregel.

Belastingplichtige weigert digitale kopie

Tijdens een controle van een groep bedrijven die zich toeleggen op internethandel, hadden de belastingplichtigen geen toestemming gegeven aan de BBI om de volledige (professionele) mailbox te kopiëren van een sleutelfiguur binnen de groep. De reden was dat de mailbox ook privémails en mails van de advocaten van het bedrijf bevat, en dat het recht op privacy van de betrokkene en het beroepsgeheim van die advocaten geschonden zou worden als de fiscus die e-mails onder ogen zou krijgen. De belastingplichtigen stelden voor dat zij die mailboxen eerst zelf zouden “uitzuiveren” en vervolgens de fiscus inzage zouden verlenen van de “fiscaal relevente” mails.

De fiscus was het daarmee niet eens omdat hij vond dat het niet aan de belastingplichtige is om te bepalen wat de fiscus mag zien en wat niet. Als compromis stelde hij wel voor dat het “uitzuiveren” of “filteren” van de mails zou gebeuren door een gerechtsdeurwaarder, in het bijzijn van beide partijen. Toen ook dat niet (volledig) lukte, stapte de fiscus naar de rechter met het verzoek om een dwangsom op te leggen.

Rechter legt dwangsom op van 2.500 euro per dag

De rechter bevestigt eerst en vooral dat de fiscus het recht heeft om in het kader van een controle inzage te krijgen van (professionele) mailboxen. De rechter bevestigt ook dat het niet aan de belastingplichtige is om te bepalen wat de fiscus wel en niet te zien krijgt. Ook het zwijgrecht is niet van toepassing volgens de rechter.

Omdat de belastingplichtigen niet hun volle medewerking hebben verleend, legt de rechter uiteindelijk een dwangsom op van 2.500 euro per dag (de fiscus had 3.000 gevraagd) dat de belastingplichtigen weigeren een kopie te laten maken van de mailbox en een hele reeks andere elektronische gegevens die opgeslagen zijn in de cloud, te rekenen vanaf 48 uur na betekening van het vonnis, maar wel met een maximum van 50.000 euro.

Vonnis van de rechtbank te Brugge van 15 april 2024

Bron: De Broeck Van Laere & Partners