De dag dat alcoholgel een schaars product werd – Een Q&A voor werkgevers over antivirusmaatregelen (PAQT Advocaten)

Arbeid & Sociale zekerheid | 19 maart 2020

Auteurs: Tom Arts, Sabrina Fiorelli, Stijn Theunis en Lore Claes (PAQT Advocaten)

Publicatiedatum: 05/03/2020

De verspreiding van het coronavirus komt in een stroomversnelling en heeft ondertussen ook België bereikt. Welke acties kan u als werkgever ondernemen ter vrijwaring van het belang van de onderneming en de gezondheid van uw werknemers?

In onderstaande Q&A bieden wij een overzicht van enkele scenario’s en de daaraan verbonden actiemogelijkheden:

1 – Kan of moet ik preventieve maatregelen nemen?

De eerste verplichte stap die u als werkgever moet nemen, is een analyse van de risico’s (op de werkvloer) van het coronavirus.

Vanuit die analyse, moet u vervolgens alle noodzakelijke en adequate maatregelen nemen om de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van de werknemers te garanderen.

Als werkgever kan u bijvoorbeeld de volgende maatregelen nemen:

Beperk buitenlandse zakenreizen naar risicogebieden;
Wanneer een professionele verplaatsing naar het buitenland zich toch opdringt, raadpleeg de reisadviezen van de FOD Buitenlandse zaken;

Neem voldoenden maatregelen rond hygiëne op de arbeidsplaats (bijvoorbeeld door het uitdelen van alcoholgel, ophangen van affiches om werknemers aan te sporen regelmatig hun handen te wassen,…);
Hang instructies uit om besmetting te voorkomen;
Informeer de werknemers over de huidige situatie van het coronavirus;
Voer een kader in voor occassioneel telewerk;
Voorzie instructies voor het geval iemand zich ziek meldt met symptomen van het coronavirus.

Hou er rekening mee dat u als werkgever bij het nemen van maatregelen om de (verdere) verspreiding van het coronavirus tegen te gaan in principe voorafgaand advies moet inwinnen van de daartoe bevoegde overlegorganen binnen de onderneming.

Meer inspiratie nodig: lees dan het recent advies van de Wereldgezondheidsorganisatie met een uitgebreide lijst van preventiemaatregelen op de werkvloer.

2 – Kan ik mijn werknemer verplichten om in de elleboog te niezen?

Ook voor de werknemers zelf is er werk aan de winkel.

Hij of zij heeft de algemene verplichting om met de werkgever samen te werken om de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van zichzelf en de collega’s op de werkvloer te vezekeren. Dat geldt ook bij instructies om besmetting te voorkomen.

3 – Help, mijn werknemer zit in quarantaine! Wat nu?

Voor uw operationele werking is dit uiteraard zeer vervelend, maar het is nu eenmaal een geval van overmacht.

Dat die uitvoering tijdelijk onmogelijk is, betekent twee dingen:

1) de werknemer is niet verplicht prestaties te verrichten; en

2) de werkgever is niet gehouden tot betaling van het loon.

Belangrijk is dat u als werkgever zo snel mogelijk een elektronische aangifte doet bij het werkloosheidsbureau van de exploitatiezetel (voor vele Limburgse ondernemingen Hasselt). U voegt hierbij een schriftelijke aanvraag tot erkenning van de overmacht.

De werknemer kan dan uitkeringen krijgen van de RVA.

De RVA bevestigde ondertussen op haar website dat deze tijdelijke werkloosheid wegens overmacht onder bepaalde voorwaarden zal worden aanvaard (voorlopig uiterlijk tot 31 maart 2020).

4 – Net terug uit Noord-Italië: niet welkom op mijn bedrijf! Kan dat?

De werkgever kan geen gedwongen quarantaine eisen van een werknemer die recent terugkeert uit een risicogebied zoals bv. Italië of China. Zolang er dus geen sprake is van arbeidsongeschiktheid, kan u de werknemer in principe niet op de werkvloer weigeren.

Gelet op uw verplichting om de veiligheid en de gezondheid te garanderen, kan u natuurlijk wel binnen de wettelijke grenzen maatregelen nemen. Zo kan u bijvoorbeeld het initiatief nemen om occassionneel thuiswerk te faciliteren, de mogelijk besmette werknemers tijdelijk in een aparte ruimte laten werken, de werknemer aanraden om naar huis te gaan en zich te laten verzorgen, enz.,…

In het kader van deze verplichting moet u ook de preventieadviseur-arbeidsarts (PAA) verwittigen wanneer u vaststelt dat de toestand van de werknemer de risico’s verbonden aan de werkpost onmiskenbaar verhoogt. De PAA oordeelt of het noodzakelijk is om de werknemer aan een gezondheidsbeoordeling te onderwerpen en welke maatregelen vervolgens nodig zijn. De werknemer moet deze verplicht volgen.

De werknemer zou de PAA ook spontaan kunnen raadplegen.

De werknemer verplichten om zijn (betaalde) vakantie op te nemen is zonder zijn toestemming uiteraard niet mogelijk.

5 – Wat als de werknemer werkelijk getroffen wordt door het coronavirus?

Of een zieke werknemer besmet is met het coronavirus, zal u wellicht niet weten (tenzij de overheid u hierover inlicht om preventief op te treden).

Maar een corona-zieke wordt behandeld zoals elke andere zieke werknemer. Dit betekent dat hij tijdig zijn afwezigheid moet melden, (doorgaans) een ziekteattest moet inleveren en recht heeft op gewaarborgd loon.

Weet of vermoedt u dat een werknemer corona-ziek is, dan moet u ook de externe dienst waarschuwen die u zal adviseren welke (bijkomende) maatregelen u dient te nemen ter bescherming van de collega’s.

6 – Mijn producten uit China zijn op en er is geen werk meer. Moeten mijn werknemers zich in stilte bezig houden?

Naar aanleiding van een persbericht van de federaal minister van Werk kan het coronavirus ook in dit geval worden ingeroepen als een geval van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht. Dit is onderworpen aan dezelfde modaliteiten als omschreven onder A 3. Dit standpunt wordt ook bevestigd door de RVA op haar website.

7 – Mijn klanten blijven weg uit vrees voor besmetting. Moeten mijn werknemers zich in stilte bezig houden?

Ziet u bv. de omzet van uw Chinees of Italiaans restaurant drastisch dalen omdat klanten vrezen besmet te raken met het coronavirus?

Dan kan u geen overmacht inroepen, maar wel een aanvraag indienen ter erkenning van tijdelijke werkloosheid voor economische redenen.

Daaraan zijn andere voorwaarden gekoppeld en dit kan ook leiden tot een gedeeltelijke schorsing van de arbeidsovereenkomst. Afhankelijk van de sector bent u dan een bijkomende vergoeding verschuldigd aan uw werknemer bovenop de uitkering van de RVA.

8 – De school en de opvang van de kinderen van de werknemer zijn gesloten omwille het coronavirus, kan uw werknemer wettig thuisblijven (eventueel met behoud van loon)?

Bij de redactie van deze Q&A neemt de RVA de positie in dat hiervoor geen tijdelijke werkloosheid wegens overmacht kan worden ingeroepen.

In dit geval kan de werknemer beroep doen op verlof om dwingende reden (het zgn. familliaal verlof) tot er een oplossing is gevonden voor de niet voorziene, los van het werk staande gebeurtenis die de dringende en noodzakelijke tussenkomst van de werknemer vereist. Verlof om dwingende reden kan maximaal 10 werkdagen per jaar worden ingezet en is in principe onbezoldigd. De werkgever en de werknemer kunnen evenwel overeenkomen dat deze verlofdagen op een later moment worden ingehaald.