Opgelet aan alle influencers: hou ook rekening met het auteursrecht! (Mr Franklin)

Auteur: Mattice De Schagt (Mr. Franklin)

In de moderne digitale wereld van vandaag zijn influencers een krachtige stem geworden. Met soms tot miljoenen volgers en een enorm bereik zijn ze in staat merken op de kaart te zetten, trends te creëren en consumentengedrag te sturen. Ze doen dit veelal door middel van publicitaire posts of korte, creatieve filmpjes. De vraag rijst echter hoe deze influencers zich verhouden ten opzichte van de rechten van auteurs wanneer in die posts of filmpjes muziek van artiesten is te horen of wanneer andere auteursrechtelijk beschermde werken van derden worden gebruikt. Mr. Franklin zet de aandachtspunten op een rij.

Het auteursrecht in kort

Het auteursrecht heeft als doelstelling het beschermen van de rechten van makers van originele werken om hun creativiteit en intellectuele inspanningen te belonen (bv. foto’s, teksten, video’s…). Dit biedt stimulansen voor creatie en innovatie en zorgt ervoor dat makers controle hebben over de reproductie, distributie en openbare mededeling van hun werken, waardoor ze financieel kunnen profiteren van hun inspanningen. Tegelijkertijd streeft het auteursrecht naar een evenwicht tussen de rechten van de maker en het publieke belang, zodat de samenleving als geheel kan genieten van en toegang heeft tot culturele en intellectuele werken.

De auteur van een werk van letterkunde of kunst beschikt volgens de wet over twee categorieën van rechten: morele rechten en vermogensrechten. De morele rechten waarover een auteur beschikt, zijn er om de band tussen het werk en de auteur te beschermen. Zo beschikt een auteur over het recht zijn werk als eerste bekend te maken (= divulgatierecht), beschikt hij over het recht zich op gelijk welk moment kenbaar te maken als auteur (= recht op erkenning van vaderschap) en kan hij zich verzetten tegen elke wijziging van het werk (= recht op integriteit).

De vermogensrechten van een auteur slaan eerder op het financiële aspect van het auteursrecht, nl. het exploiteren van een creatie en daaruit inkomsten genereren. In de context van dit blogbericht moet de focus worden gelegd op de vermogensrechten wanneer de vraag wordt gesteld hoe influencer marketing zich verhoudt ten aanzien van de rechten van een auteur.

Influencer marketing en de rechten van een auteur

Van de verschillende vermogensrechten zijn er twee van uitermate belang wanneer een influencer bepaalde content online plaatst: het reproductierecht en het publieke mededelingsrecht. Het reproductierecht houdt in dat een auteur het absolute en exclusieve recht heeft om zijn werk te verveelvoudigen of te laten verveelvoudigen. Voor iedere reproductie die niet door de auteur zelf of in opdracht van de auteur gebeurt, dient toestemming van die laatste te worden verkregen. Het publieke mededelingsrecht bepaalt dat alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst het recht heeft om het werk volgens ongeacht welk procedé aan het publiek mee te delen.

Het reproductierecht is voor influencers belangrijk wanneer bijvoorbeeld een screenshot wordt gebruikt uit een bepaalde film of een afbeelding van een schilderij om er een ‘meme’ van te maken. Het publieke mededelingsrecht komt dan weer op de voorgrond wanneer content door de influencer wordt gemaakt waarin muziek van een bepaalde artiest wordt gebruikt.

Hoewel het auteursrecht in verschillende uitzonderingsgronden voorziet, is het gezien het commerciële oogmerk van de influencer eerder onwaarschijnlijk dat deze van toepassing kunnen zijn. Zo zal de uitzondering van de privékopie, voorzien in artikel XI.190, 9° WER, niet van toepassing zijn op influencers aangezien het enkel de reproductie van auteursrechtelijk beschermde werken mogelijk maakt voor zover die reproductie zonder enig direct of indirect commercieel oogmerk geschiedt. Aangezien influencers veelal, geldelijk of in natura, worden vergoed voor hun geplaatste content, is er veelal wel sprake van een commercieel oogmerk. Ook de uitzondering van het citaatrecht, voorzien in artikel XI.189, §1 WER is niet van toepassing op het plaatsen van content door influencers. Opdat de uitzondering van het citaatrecht van toepassing zou zijn, wordt vereist dat er wordt geciteerd uit een auteursrechtelijk beschermd werk ten behoeve van kritiek, polemiek of recensie en met de bedoeling een intellectueel dialoog met het werk aan te gaan. Het is eerder onwaarschijnlijk dat influencers met dergelijke bedoelingen content plaatsen op sociale mediakanalen.

Uit bovenstaande volgt dat wanneer content op sociale media wordt geplaatst door influencers, er telkens zal moeten worden nagegaan of in die content een auteursrechtelijk beschermd werk zit vervat. Indien dat het geval is en er originele elementen uit dat werk worden overgenomen, zal bijgevolg toestemming moeten worden verkregen van de auteur van dat beschermd werk. Omdat het telkens vragen van toestemming kosten- en tijdrovend is, bestaan er verschillende manieren om als influencer toch geen toestemming te hoeven vragen aan de auteur zelf. Via de ‘creative commons’-licenties is heel wat content, zoals afbeeldingen, muziekfragementen, … publiek beschikbaar, zij het onder bepaalde voorwaarden en afhankelijk van welke licentieovereenkomst erop van toepassing is. Daarnaast voorzien verschillende sociale mediaplatformen in publieke content door zelf met de verschillende auteurs een licentieovereenkomst te hebben afgesloten. Het loont bijgevolg de moeite de website van de Creative Commons en/of de algemene voorwaarden van het platform te raadplegen en na te gaan of de content die men wenst te gebruiken publiek beschikbaar is.

Conclusie

Hoewel het bij influencers vaak niet top of mind is wanneer ze hun content posten op sociale media, kunnen de rechten van een auteur allerminst worden genegeerd. Wanneer in een post auteursrechtelijk beschermde werken worden gebruikt van derden, zal er door de influencer telkens moeten worden nagegaan of voor het gebruik van dergelijke werken toestemming moet worden gevraagd dan wel of ze zich bevinden in het ‘publieke domein’.

Bron: Mr. Franklin