Niet toegestaan merkgebruik: parodie of eigen belang? (Racine)

Auteur: Arne Baert (Racine)

Eerder deze week verscheen in de Belgische media een nieuwsbericht over een opvallende campagne van Vlaams Belang, waarbij – los van het inhoudelijke politieke statement – vrijwel meteen controverse ontstond over een niet-toegestaan merkgebruik.

Vlaams Belang gebruikt het bekende merk ‘Ikea’ om te verwijzen naar het immigratiebeleid van de Zweedse regering:  (“Immigratie Kan Echt Anders”).

Niet alleen door het letterlijke gebruik van het geregistreerd woordmerk (EU 000109652), maar ook door het gebruik van de herkenbare kleuren en figuren die terugkomen bij het figuratief merk van Ikea (EU 001019389) alsook door het overnemen van de gekende huisstijl van Ikea.

De merkhouder reageerde meteen. Ikea wil niet  dat haar merk en haar huisstijl aan eender welk politiek statement zou worden gelinkt.

Kan Vlaams Belang zomaar het merk Ikea gebruiken?

Zij zou kunnen opwerpen dat men de beschermde merken slechts met een kwinkslag heeft aangewend, louter om te verwijzen naar het beleid van de Zweedse regering en de inbreuk dus slechts een parodie betreft. In tegenstelling tot het auteursrecht, waar de wetgever de parodie als uitzondering toestaat op het intellectuele eigendomsrecht, bestaat dit in het merkenrecht niet (rechtstreeks).

Merkenrecht

Eerst en vooral kan de vraag gesteld worden of hier zelfs sprake is van een parodie, nu het om een letterlijke weergave gaat van het woordmerk. Er kon bijvoorbeeld ook gedacht worden aan een duidelijke afwijkende vorm van het bekende woordmerk, waarbij de link nog steeds snel genoeg gelegd zou worden. Gelet op het thema dat de politieke partij wil aansnijden, is geen verwarring mogelijk met de producten waarvoor het merk is ingeschreven (de geregistreerde ‘klassen’).  Toch wordt het woordmerk hier niet op een duidelijke humoristische manier gebruikt. Mede door het woordmerk neer te zetten als een  onbestaande afkorting (voor ‘Immigratie Kan Echt Anders’) en door het letterlijke gebruik van het merk, wordt hier juist mogelijks afbreuk gedaan aan het onderscheidend vermogen van het merk en aan de reputatie van de onderneming. Ook is de kans reëel dat het publiek misleid wordt en daardoor het merk nog een poosje zal linken met de politieke partij.

Vlaams Belang maakt dus wellicht ongeoorloofd gebruik  van het merk, louter om haar eigen ‘commercieel’ succes te vergroten.

Kortom, in het merkenrecht biedt de parodie slechts zeer moeilijk een uitweg om als derde een geoorloofd (en niet vooraf toegestaan) gebruik te maken van een beschermd merk.

Marktpraktijken

Daarnaast zou er sprake kunnen zijn van een misleidende handelspraktijk door de onrechtmatige aanhaking bij het bekende merk, waardoor de ‘gemiddelde consument’ kan denken dat de boodschap ondersteund wordt door de merkhouder en de politieke partij zo, zonder enige commerciële moeite, mee surft op het succes van het merk. Het plagiëren van een huisstijl is een inbreuk op het auteursrecht en dus ook op deze grond kan een vordering worden ingesteld.

Is slechte reclame ook reclame?

Wellicht, maar wel gevaarlijk als het op het merkenrecht aankomt. De merkhouder kan immers op korte termijn een stakingsprocedure opstarten om de campagne stop te laten zetten. De stakingsrechter kan eveneens begeleidende maatregelen opleggen, zoals de openbaarmaking van het vonnis door publicatie ervan in de media. In een verdere fase, nadat de merkinbreuk werd vastgesteld door de stakingsrechter, kan de merkhouder, in een bodemprocedure, een schadevergoeding vorderen voor de eventueel geleden (imago)schade.

(UPDATE: ondertussen wordt in media bevestigd dat Ikea effectief naar de Rechtbank zou stappen. Het valt af te wachten of het resultaat openbaar gepubliceerd zal worden.)

Bron: Racine