De juridische uitdagingen van Blockchain en smart contracts volgens een recent EU Flagship report (Sirius Legal)

Auteur: Bart Van den Brande (Sirius Legal)

Publicatiedatum: 11/10/2019

De Europese Commissie heeft zopas een uitgebreid Flagship Report gepubliceerd waarin de mogelijkheden en opportuniteiten, maar ook de (juridische) uitdagingen en gevolgen van blockchain en distributed ledger technologie en van smart contracts uitgebreid worden onderzocht.

Wij zetten even de hoofdlijnen van het rapport op een rijtje en geven je mee wat smart contracts zijn en waarom ook jouw advocaat mee moet zijn met de ins and outs van deze technologie.  Het rapport zelf is alvast een must read voor al wie interesse heeft in technologie en de toekomst van onze economie.

De hype voorbij…

“Blockchain en distributed ledger technologie zitten in een vertrouwensdip“, lazen we in een recent trendrapport.  Ook de recentste Gartner Hype Cycle voor Blockchain toont dat de blockchain hype voorlopig wat over zijn eerste piek heen is.

Dat neemt echter niet weg dat blockchain technologie bijzonder waardevol is voor onze digitale economie en op termijn zijn weg zal vinden naar alle geledingen van de maatschappij. Cryptocurrencies en digitale tokens hebben de meeste aandacht getrokken als het gaat om blockchain toepassingen de voorbije jaren, maar de échte meerwaarde van de technologie ligt wellicht in zogenaamde smart contracts

Hier bij Sirius Legal volgen we alle evoluties inzake blockchain en smart contracts, maar ook inzake artificiële intelligentie op de voet én werken we zelf keihard aan een nieuwe contract management dienst voor onze cliënten die op blockchain technologie gebaseerd zal zijn.  Onze advocaten volgen intensieve opleidingen om alle technologische ontwikkelingen op de voet te kunnen volgen én leren zelf programmeren, zodat ze ook de technische kant van het verhaal beheersen en in overleg kunnen gaan met programmeurs en IT’ers.

EC Flagship Report on blockchain and distributed ledger technology

Intussen ziet men ook bij de Europese Commissie al geruime tijd het belang in van blockchain en distributed ledger technologie en afgelopen week heeft de Europese Commissie een uitgebreid Flagship Report gepubliceerd waarin de (juridische) uitdagingen en gevolgen van blockchain- en distributed ledger technologie worden onderzocht.

Het rapport biedt een diepgaand en praktisch inzicht in blockchain, gaat verder dan de hype rond blockchain en gaat in op hoe de technologie kan worden gebruikt in de financiële wereld, industrie, handel en andere beleidsterreinen. Het rapport identificeert ook aan de gang zijnde en toekomstige transformaties in een reeks sectoren met betrekking tot distributed ledger technologie en beschrijft een anticiperende aanpak voor verder onderzoek. Dit onderzoek maakt deel uit van de voortdurende belangstelling van de EU voor blockchain en fintech, te beginnen met de horizontale task force van de Commissie voor fintech en de oprichting van het Blockchain-observatorium en -forum.

Smart contracts

Het rapport gaat ook uitgebreid in op het potentieel van smart contracts en hoe die de manier waarop we vandaag contracten aangaan, eigendom overdragen, gegevens en diensten uitwisselen, … zullen transformeren.

Een smart contract is in se niet meer dan een stuk softwarecode dat ervoor zorgt dat een contract automatisch uitgevoerd wordt als vooraf overeengekomen criteria vervuld zijn. Smart contracts maken het mogelijk om overeenkomsten automatisch uit te voeren zonder tussenkomst van een derde partij.  Zo zou de aankoop van een woning zonder notaris kunnen verlopen.  Dankzij blockchain technologie zijn alle contracten en alle stappen in het proces onwijzigbaar, altijd traceerbaar en onomkeerbaar.

Een klassiek voorbeeld van een smart contract is bijvoorbeeld de hotelkamer waarvan de deur op basis van je vingerafdruk automatisch opent als je vooraf de betaling hebt uitgevoerd.  Er is dan geen receptionist meer nodig, geen kamersleutel, etc… Het loutere feit dat je betaalt hebt, heeft als gevolg dat de kamer zich gedurende een bepaalde tijd opent op basis van jouw ID.

Smart contracts dragen dan ook grote beloftes met zich mee:  contracten zijn volledig geautomatiseerd, veilig, onwijzigbaar en worden onpartijdig uitgevoerd.

Het einde van de advocaat?

Dat smart contracts de rol van advocaten uitsluiten is overigens een veelgehoord misverstand.  Advocaten zijn immers nog altijd nodig om smart contracts (mee) te programmeren én om discussies rond het correcte verloop ervan op te vangen.  Technologie is immers niet onfeilbaar en kan bovendien (nog lang) niet alle onverwachte variabelen uit het dagelijks leven opvangen.  Wat als de betaling van je hotelkamer fout is gelopen?  Wat als je kamer bij aankomst niet in orde blijkt te zijn?  Wat als de technologie dienst weigert en de deur alsnog niet opengaat?  Wat als de servers van het hotel gehacked worden en je persoonsgegevens verloren gaan? …

Uitdagingen genoeg voor de advocaat van de toekomst en dat is ook precies waarom onze advocaten bij Sirius Legal héél veel tijd investeren om opleidingen rond blockchain en artificiële intelligentie te volgen én om te leren programmeren.  De advocaat van de toekomst kan immers niet werken zonder kennis van de technologie die de juridische relaties van zijn of haar cliënten in (hopelijk) goede banen gaat leiden.

Maar terug naar het Flagship rapport van de EU

Een essentiële vaststelling in het rapport -en overigens geen nieuwe, we spraken hier zelf al herhaaldelijk over op conferenties en seminaries-  is de vaststelling dat blockchain technologie moeilijk past binnen het huidige wettelijke kader en dat een en ander met name in conflict komt met GDPR en databeschermingswetgeving en in een aantal gevallen ook met consumentenbescherming.

De Europese Commissie zegt daarover zelf terecht: “Beleidsmakers en regelgevers moeten vooruitgang boeken bij de beoordeling of bestaand beleid en wetten geschikt zijn voor het beoogde doel of of er nieuwe kaders nodig zijn. Dringende discussies omvatten bijvoorbeeld de juridische classificatie van tokens en munten, geldigheid van smart contracts, toepasselijke rechtsgebieden, consumenten- en beleggersbescherming, handhaving van anti-witwasvereisten en gegevensbescherming en privacywaarborgen.”

Met name inzake GDPR zien we al een tijdje essentiële compatibiliteitsissues.  Data in een blockchain is immers onwijzigbaar en onverwijderbaar.  GDPR echter geeft betrokkenen het recht om hun gegevens te verbeteren, te verwijderen of om vergeten te worden.  Concepten die onmogelijk in een blockchain concept passen.  Gegevens zijn er immers onwijzigbaar en onuitwisbaar in opgenomen.  Bovendien stellen zich vragen rond beperkte bewaartermijnen onder GDPR vs. onuitwisbare content in blockchain, naar Data Protection by Design en Data Protection by Default, naar data export buiten de EU, …

Voldoende uitdagingen waar de Europese regelgever zich de komende jaren over zal moeten buigen.

Lees hier het originele artikel