Wenst u meerdere opleidingen
te volgen bij LegalLearning?

Overweeg dan zeker ons jaarabonnement 

 

Krijg toegang tot +150 opleidingen

Live & on demand webinars

Voor uzelf en/of uw medewerkers


Persoonlijke zekerheden: wat wijzigt er binnenkort?

Mr. Ivan Peeters (NautaDutilh) en

mr. Philip Van Steenwinkel (Hogan Lovells)

Webinar op donderdag 15 mei 2025


Bewijsrecht in ondernemingszaken:
een praktijkgericht overzicht

Dhr. Pierre Thiriar (hof van beroep Antwerpen)

Webinar op donderdag 12 juni 2025


Conflicten in rechtspersonen

Mr. Vanessa Ramon (Crivits & Persyn)

Webinar op donderdag 9 oktober 2025


Antiwitwasverplichtingen en ondernemen: een overzicht van technieken en risicovolle sectoren, de juridische gevolgen van witwasmeldingen en de relatie met de bank

Dhr. Hans Van Hemelrijck (CFI) en

mr. Stijn De Meulenaer (Everest)

Webinar op dinsdag 20 mei 2025


Bestuurdersaansprakelijkheid
na 1 januari 2025:
een handleiding voor de bestuurder

Mr. Joris De Vos en mr. Laurens Engelen (Dentons)

Webinar op dinsdag 25 maart 2025

Eenmanszaak failliet: hoe kwijtschelding van schulden bekomen? (Bricks Advocaten)

Auteur: Natalie Van Boven en Mathieu Verfaillie (Bricks Advocaten)

Geen enkele serieuze ondernemer start een onderneming met het idee failliet te gaan, maar soms dwingt een onvoorziene tegenslag je de boeken neer te leggen. Een faillissement van je eenmanszaak hoeft niet per se het einde te betekenen van je ondernemerscarrière. De insolventiewetgeving (gewijzigd in 2018 en 2023) maakt het mogelijk om een ‘fresh start’ te maken; je schulden kunnen worden kwijtgescholden en je kunt met een schone lei een nieuwe zaak beginnen. Hoe werkt de procedure van kwijtschelding van schulden? Waar moet je zeker rekening mee houden? Dat lees je in deze blog.

Wanneer kun je failliet verklaard worden als natuurlijke persoon-zelfstandige?

Als natuurlijke persoon-ondernemer kun je failliet verklaard worden als er twee voorwaarden zijn voldaan:

  1. Je hebt op duurzame wijze opgehouden te betalen. Dit betekent dat je je in de blijvende onmogelijkheid bevindt om je vaststaande en opeisbare schulden te voldoen.
  2. Je krediet is geschokt. Dit betekent dat handelspartners en schuldeisers geen vertrouwen meer hebben in je kredietwaardigheid.
Kwijtschelding van schulden: voorwaarden (artikel XX.173 WER)

Eenmanszaken die failliet gaan, kunnen een kwijtschelding van hun schulden vragen.

Deze procedure staat beschreven in Boek XX van het Wetboek van Economisch Recht (WER).

In 2023 werd de procedure van kwijtschelding gewijzigd door een nieuwe wet. De nieuwe regeling geldt voor faillissementen die geopend zijn na 1 september 2023.

Hieronder wordt de nieuwe regeling toegelicht.

Toepassingsvoorwaarden nieuw artikel XX.173 WER

Ten aanzien van een natuurlijke persoon die failliet verklaard werd, is de kwijtschelding in principe ‘verworven’ bij en door de sluiting van het faillissement (artikel XX.173, § 2 WER).

De gefailleerde moet hiertoe dus geen formeel verzoek indienen.

De rechtbank kan de kwijtschelding slechts (gedeeltelijk) weigeren, indien:

  • een belanghebbende (bv. onbetaalde leveranciers/schuldeisers) zich tegen de kwijtschelding heeft verzet tijdens de faillissementsprocedure (als nog geen 3 jaar verstreken is nadat het passief van het faillissement vastgesteld is conform XX.165, lid 3 WER); en
  • de rechter oordeelt dat de kwijtschelding niet of slechts gedeeltelijk kan worden toegekend (om een van de redenen genoemd in artikel XX.173, § 3, lid 1 WER, zie verder)

Goed om te weten: de rechtbank is verplicht om de kwijtschelding toe te kennen, tenzij een belanghebbende een bezwaar heeft ingediend (zie verder). De rechtbank is dus niet in de mogelijkheid om ambtshalve te onderzoeken of een kwijtschelding al dan niet gerechtvaardigd zou zijn. De automatische kwijtschelding is aldus de regel geworden. De omvang van je actief en passief is compleet irrelevant bij deze beslissing.

Welke schulden kunnen worden kwijtgescholden?

Bij faillissement van een eenmanszaak verkoopt de curator de goederen en activa van de zaak om met de opbrengst schuldeisers te betalen. De schulden die hierna overblijven, zijn de ‘restschulden’. Deze restschulden kunnen door de rechtbank worden kwijtgescholden.

De kwijtschelding geldt voor alle schulden van de gefailleerde die bestonden op het ogenblik van de faillietverklaring. Het gaat om zowel ondernemings- als privéschulden van de gefailleerde-natuurlijke persoon.

Uitzonderingen (schulden die nooit worden kwijtgescholden)

Sommige schulden komen vanwege hun aard niet in aanmerking voor kwijtschelding. Het gaat om:

  • onderhoudsschulden, zoals alimentatie;
  • schadevergoeding wegens overlijden of aantasting van de lichamelijke integriteit door toedoen van de gefailleerde;
  • strafrechtelijke boetes.

Ook schulden die ontstaan tijdens de faillissementsprocedure (boedelschulden) of door een nieuwe beroepsactiviteit van de gefailleerde, vallen buiten de kwijtschelding.

Schuldeisers kunnen bezwaar indienen tegen de kwijtschelding

Elke belanghebbende – schuldeiser, de curator of het Openbaar Ministerie – kan bezwaar indienen tegen de kwijtschelding van schulden. Dit doet hij door een verzoekschrift neer te leggen (artikel XX.173, § 3, lid 1 WER).

Opdat de kwijtschelding voor een deel of volledig wordt geweigerd door de rechtbank, moet de belanghebbende bewijzen dat de gefailleerde:

1. kennelijk grove fouten heeft begaan die hebben bijgedragen tot het faillissement of;

2. wetens naar aanleiding van de aangifte van het faillissement of naderhand op de vragen van de rechter-commissaris of van de curator onjuiste inlichtingen heeft verstrekt.

Een kennelijk grove fout wordt omschreven als een onbetwistbaar manifeste fout waarvan elk redelijk mens wist of moest weten dat ze schade zou veroorzaken. De belanghebbende draagt hierbij dus een zware bewijslast.

Voorbeelden van kennelijk grove fouten die in de rechtspraak worden aanvaard:

  • het voortzetten van een verlieslatende onderneming;
  • het verduisteren van geld of goederen (fraude);
  • het niet voeren of bijhouden van een boekhouding;
  • het bewust en herhaaldelijk niet voldoen aan fiscale en sociale verplichtingen als strategie om de onderneming te financieren;
  • onverklaarbare discrepantie tussen de activa en de schulden.

De fout hoeft niet de hoofdreden van het faillissement te zijn. Het is voldoende dat de fout heeft bijgedragen aan het ontstaan ervan.

Alleen als de rechtbank oordeelt dat een dergelijke fout bewezen is, kan ze de kwijtschelding geheel of gedeeltelijk weigeren. De rechtbank kan bijvoorbeeld oordelen dat de gefailleerde kwijtschelding verkrijgt van alle schulden, met uitzondering van de schulden waartegen een schuldeiser bezwaar heeft gemaakt.

Hoe verloopt de procedure kwijtschelding van schulden?

De nieuwe procedure voor de ‘automatische’ kwijtschelding van schulden (voor faillissementen die geopend zijn na 1 september 2023) verloopt als volgt:

  • Automatische toekenning bij faillissement. Bij faillissementen die geopend zijn na 1 september 2023 wordt de kwijtschelding ‘automatisch’ toegekend. De gefailleerde-natuurlijke persoon moet hiertoe dus geen formeel verzoek indienen.
  • Eventueel verzet belanghebbende tijdens de faillissementsprocedure
  • Omwille van een van de redenen genoemd in artikel XX.173, §3 lid 1 WER;
  • Voor zover nog geen 3 jaar verstreken is sinds het passief van het faillissement vastgesteld is (artikel XX.165, lid 3 WER);
  • De rechter onderzoekt of de kwijtschelding niet of slechts gedeeltelijk kan worden toegekend om een van bovenstaande aangehaalde reden.
  • Eventueel derdenverzet na sluiten faillissement
  • Tot 3 maanden na het sluiten van het faillissement en voor zover geen 3 jaar verstreken is sinds het passief van het faillissement vastgesteld is tijdens de procedure.
  • Behandeling door de rechtbank. De rechtbank stelt een zitting vast waarop vaststelling van de zitting waarop de zaak wordt behandeld. Na pleidooien neemt de rechtbank de zaak in beraad voor uitspraak. De rechtbank kan volledige of gedeeltelijke kwijtschelding toekennen, of de kwijtschelding weigeren.
Kan een natuurlijke persoon-zelfstandige nog failliet verklaard worden nadat hij zijn activiteiten heeft stopgezet?

Ja, een natuurlijke persoon kan nog failliet verklaard worden nadat hij zijn economische activiteiten heeft beëindigd (artikel XX.99 lid 2 WER).

In tegenstelling tot rechtspersonen, die tot maximaal 6 maanden na het sluiten van de vereffening failliet verklaard kunnen worden, heeft de wetgever geen specifieke termijn gekoppeld aan de faillietverklaring van natuurlijke personen. Toch geldt er een gelijkaardige beperking voor natuurlijke personen.

Volgens vaste rechtspraak kan een natuurlijke persoon slechts tot 6 maanden na de stopzetting van de economische activiteiten failliet verklaard worden (bijv. Cass. 16 november 1990, R.W. 1990-91,862).

Deze rechtspraak volgt uit artikel XX.105, lid 6 WER. Dit artikel bepaalt dat de rechter de datum van staking van betaling niet meer dan 6 maanden vóór het vonnis van faillietverklaring mag vaststellen. Als een natuurlijke persoon meer dan 6 maanden na de stopzetting van zijn activiteiten failliet verklaard zou kunnen worden, zou dat in strijd zijn met die andere wetsbepaling.

Hoe bepaal je wanneer een natuurlijke persoon-ondernemer gestopt is met zijn bedrijf of economische activiteit?

Je moet kijken naar de realiteit. De schrapping uit de Kruispuntbank van Ondernemingen kan een (vermoeden van) bewijs zijn, maar is niet doorslaggevend. Als de ondernemer na deze schrapping zijn activiteiten nog voortzet, kan de stopzetting van de activiteiten op een later tijdstip worden vastgesteld.

Veelgestelde vragen

Wat is interessanter voor een natuurlijke persoon met schulden: faillissement of collectieve schuldenregeling?

Een faillissement is voor natuurlijke personen met schulden doorgaans gunstiger dan de collectieve schuldenregeling. Na het faillissement kan geen beslag meer worden gelegd op het vermogen dat of de inkomsten die nadien wordt/worden verworven. Bovendien kunnen na een faillissement zowel zakelijke als privéschulden worden kwijtgescholden. Het faillissement is echter uitsluitend mogelijk voor ‘ondernemingen’ in de zin van artikel I.1, 1° WER, terwijl de collectieve schuldenregeling enkel openstaat voor natuurlijke personen die geen ‘onderneming’ zijn (art. 1675/2 Ger.W).

Let op, een privépersoon met veel schulden kan niet zomaar een onderneming opzetten, die vervolgens failliet laten verklaren en zo zijn privéschulden kwijtgescholden zien, in een poging de nadelige procedure van de collectieve schuldenregeling te ontwijken en aan zijn schuldeisers te ontsnappen. De rechtbank controleert namelijk vooraf of je een ‘onderneming’ bent en je activiteiten een duurzaam karakter hebben. Is dat niet het geval, kan de rechtbank oordelen dat er sprake is van misbruik van de faillissementswet (procesrechtsmisbruik).

Kan beslag worden gelegd op het loon of andere inkomsten van de failliete zelfstandige?

Nee, na de uitspraak van het faillissement kan de curator geen beslag leggen op het loon of andere inkomsten die de gefailleerde verdient.

Wanneer een zelfstandige-ondernemer in financiële problemen verkeert en bijvoorbeeld een erfenis van een familielid verwacht, zou hij zijn bedrijf kunnen sluiten en die erfenis binnenrijven. Bij faillietverklaring wordt hij van zijn schulden verlost, zodat de erfenis buiten het bereik van de schuldeisers blijft. In die zin brengt de huidige regeling die een snelle doorstart van gefailleerde éénmanszaken faciliteert een risico op misbruik van de faillissementsregeling met zich mee.

Heeft de kwijtschelding gevolgen voor de echtgenoot of wettelijk samenwonende van de gefailleerde?

Ja, een toegekende kwijtschelding kan ook gevolgen hebben voor de (ex-)echtgenoot of (gewezen) wettelijk samenwonende partner (artikel XX.174 WER). Onder bepaalde voorwaarden hoeven zij de restschulden niet meer te betalen, mits het gaat om beroepsschulden. Dit geldt echter niet automatisch voor personen die zich borg hebben gesteld.

Bron: Bricks Advocaten

» Bekijk alle artikels: Insolventie & Faillissement

Boeken in de kijker: