Het gebruik van AI-systemen voor biometrische identificatie op afstand in real time: wetsvoorstel ingediend (Recht op zaterdag)

Auteur: Marc Vandecasteele (Recht op zaterdag)

Op 11 december 2024 werd door de heer Paul Van Tigchelt een wetsvoorstel ingediend om artikel 5, lid 5, van de Verordening (EU) 2024/1689 betreffende artificiële intelligentie (AI) uit te voeren.

Wat zegt artikel 5, lid 5?

‘Een lidstaat kan besluiten om te voorzien in de mogelijkheid om volledig of gedeeltelijk toestemming te verlenen voor het gebruik van systemen voor biometrische identificatie op afstand in real time in openbare ruimten met het oog op de rechtshandhaving binnen de grenzen en onder de voorwaarden van lid 1, eerste alinea, punt h), en de leden 2 en 3.
De betrokken lidstaten leggen in hun nationale recht de noodzakelijke gedetailleerde regels vast voor het verzoek om en de afgifte en het gebruik van, evenals het toezicht en verslaglegging in verband met, de in lid 3 bedoelde vergunningen.

In deze regels wordt ook gespecificeerd voor welke doelstellingen van lid 1, eerste alinea, punt h), en voor welke strafbare feiten als bedoeld in punt h), iii), daarvan de bevoegde autoriteiten deze systemen mogen gebruiken met het oog op de rechtshandhaving.

De lidstaten stellen de Commissie uiterlijk dertig dagen na de vaststelling van die regels in kennis. De lidstaten kunnen in overeenstemming met het Unierecht restrictievere wetgeving inzake het gebruik van systemen voor biometrische identificatie op afstand invoeren.’

Waarom wordt dit wetsvoorstel nu ingediend?

De Verordening is in werking getreden op 1 augustus 2024, maar de algemene bepalingen en de bepalingen rond verboden AI-praktijken, zoals vervat in artikel 5 van de Verordening zullen met ingang van 2 februari 2025 van toepassing zullen zijn. Teneinde tijdig en voor 2 februari 2025 te voldoen aan de door de Verordening gestelde vereisten met betrekking tot het gebruik van systemen voor biometrische identificatie op afstand in real time in openbare ruimten met het oog op de rechtshandhaving, was een dringend wetgevend optreden vereist. Er zijn immers strenge sancties in de vorm van hoge geldboetes in geval van niet-naleving van de bepalingen van de Verordening.

Wat is een systeem voor biometrische identificatie op afstand in real time?

Artikel 3, 42), van de Verordening definieert een systeem voor biometrische identificatie op afstand in real time als volgt: “een systeem voor biometrische identificatie op afstand, waarbij het vastleggen van biometrische gegevens, de vergelijking en de identificatie zonder significante vertraging plaatsvinden, zowel wanneer de identificatie niet enkel onmiddellijk plaatsvindt, maar ook wanneer de identificatie met beperkte korte vertragingen plaatsvindt, om omzeiling te voorkomen”.

Wat wordt er nu wettelijk voorzien?

1. Het gebruik van artificiële intelligentie systemen voor biometrische identificatie op afstand in real time in openbare ruimten met het oog op de rechtshandhaving zal enkel toegelaten zijn enkel en voor zover een dergelijk gebruik strikt noodzakelijk is voor een van de volgende doelstellingen:
   • het gericht zoeken naar specifieke slachtoffers van ontvoering, mensenhandel of seksuele uitbuiting van mensen, alsook het zoeken naar vermiste personen;
   •  het voorkomen van een specifieke, aanzienlijke en imminente dreiging voor het leven of de fysieke veiligheid van natuurlijke personen of een reële en actuele of reële en voorspelbare dreiging van een terroristische aanslag;
   • de lokalisatie of identificatie van een persoon die ervan wordt verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd, ten behoeve van een strafrechtelijk onderzoek of vervolging of tenuitvoerlegging van een straf voor in bijlage II van de Verordening (EU) 2024/1689 artificiële intelligentie genoemde strafbare feiten waarop een vrijheidsstraf of een tot vrijheidsbeneming strekkende maatregel staat met een maximumduur van ten minste vier jaar.

2. Het gebruik van systemen voor biometrische identificatie op afstand in real time zal enkel ingezet worden om de specifiek beoogde persoon te identificeren en te lokaliseren (rekening houdende met een aantal in het wetsvoorstel omschreven voorwaarden)
3. Het gebruik van een systeem voor biometrische identificatie op afstand in real time in openbare ruimten zal ook alleen worden toegestaan indien een in artikel 27 van de Verordening (EU) 2024/1689 artificiële intelligentie voorziene effectbeoordeling op het gebied van de grondrechten is uitgevoerd en het systeem volgens artikel 49 van dezelfde Verordening in de EU-databank is geregistreerd. Maar in naar behoren gemotiveerde spoedeisende gevallen kan echter met het gebruik van dergelijke systemen worden begonnen zonder de systemen in de EU-databank te registreren, op voorwaarde dat die registratie zonder onnodige vertraging wordt voltooid.
4. Het gebruik van systemen voor biometrische identificatie op afstand in real time in openbare ruimten zal ook door de procureur des Konings moeten worden gemachtigd, met uitzondering van spoedeisendheid.
5. Tenslotte zal elk gebruik van een systeem voor biometrische identificatie op afstand in real time in openbare ruimten met het oog op de rechtshandhaving worden gemeld aan de door de Koning daartoe aangewezen nationale markttoezichtautoriteiten en nationale gegevensbeschermingsautoriteiten, die overeenkomstig artikel 5, lid 6, van de Verordening (EU) 2024/1689 artificiële intelligentie een jaarlijks verslag indienen bij de Europese Commissie. Deze melding bevat geen gevoelige operationele gegevens.

Lees hier de volledige fiche van het wetsvoorstel