De BMA in 2025: verscherpt toezicht in sleutelsectoren en nieuwe beleidsmiddelen voor structurele marktproblemen (Eubelius)

Auteur: Jan Bocken, Kim Gillade en Matthias Dolhain (Eubelius)

Bedrijven en ondernemingsverenigingen actief in een prioritaire sector moeten rekenen op een verscherpt toezicht door de Belgische Mededingingsautoriteit (hierna BMA of Autoriteit). Elk jaar publiceert de Autoriteit een nota waarin ze haar beleidsprioriteiten uiteenzet. Dit jaar opteert de BMA voor een nieuwe lay-out, maar ze hanteert net als vorig jaar een tweedelig overzicht waarbij ze enerzijds aangeeft in welke sectoren ze bijzonder waakzaam zal zijn en anderzijds uiteenzet welke strategische beleidsprioriteiten ze vooropstelt.

Vijf prioritaire sectoren

De BMA identificeert dit jaar vijf prioritaire sectoren. Deze lopen in belangrijke mate gelijk met haar prioriteitenbeleid van vorig jaar. Het betreft (1) de agro-voedingsketen, (2) de gezondheidszorg, (3) de basisdiensten, (4) de digitalisering van de economie en de telecommunicatiesector, en (5) nieuw dit jaar – de bouwsector. De Autoriteit kiest haar prioriteiten op basis van waar haar optreden het meeste effect kan hebben, en houdt daarbij rekening met de schaarse middelen die kunnen worden ingezet om een succesvol resultaat te bekomen. Het analysekader voor de bepaling van de prioritaire zaken wordt in meer detail toegelicht in de bijlage bij de prioriteitennota. 

Dat de BMA prioritaire sectoren identificeert wil niet zeggen dat andere sectoren ontsnappen aan de mededingingshandhaving. De BMA sluit geen enkele sector uit en het blijft mogelijk dat ze procedures opstart buiten deze prioritaire sectoren.

In de agro-voedingsketen voert de Autoriteit momenteel verschillende onderzoeken, onder andere naar machtsmisbruik, economische afhankelijkheid en restrictieve afspraken. Zo heeft ze recent de toezeggingen van Belgapom in verband met de prijsnotering in de aardappelsector bindend verklaard. Ze blijft daarnaast waakzaam voor verdere consolidatie in de keten, in het bijzonder in de voedingssector, en heeft aandacht voor de uitdagingen van de sector inzake duurzame transitie.

In de bouwsector ligt de focus van de BMA op de concurrentie over de volledige keten. In het bijzonder kostendoorrekening (van energieprijzen en grondstoffen), openbare aanbestedingen en verdere consolidatie zijn hierin belangrijke thema’s. Bij sterk geconcentreerde segmenten met belangrijke toetredingsdrempels en weinig alternatieven voor afnemers is het moeilijker om over te schakelen naar andere materialen. De afnemersmacht is dan ook beperkter.

De BMA blijft in 2025 de gezondheidszorg, inclusief de farmaceutische sector, als prioriteit beschouwen. Ze wil ervoor zorgen dat de sector ondanks sterke regulering efficiënt blijft werken, met prikkels voor kwaliteitsvolle en betaalbare zorg. Specifiek zal de BMA de hele farmaceutische waardeketen blijven monitoren, met bijzondere aandacht voor de consolidatie van netwerken van apotheken en de impact daarvan op toegankelijkheid, productassortiment en dienstverlening. Eerder dit jaar keurde de BMA de overname goed van Goed apotheken door Multipharma, mits verbintenissen. In dit kader vergaarde de BMA in elk geval een behoorlijke marktkennis.

Wat de basisdiensten betreft, houdt de BMA nauw toezicht op de werking van financiële en juridische gereglementeerde beroepen en de energiesectoren. Ze oordeelt dat die regulering weliswaar nodig is, maar ook de marktwerking kan verstoren. Ze pleit voor het herzien van markt- en beroepsregelingen waar die overmatig marktbeperkend of -verstorend zijn, en wil informatie-asymmetrie en mobiliteitsdrempels voor consumenten verminderen. Daarnaast blijft de Autoriteit actief toezien op concurrentie in de energiesector en in door overheden gefinancierde diensten zoals openbaar vervoer en veiligheid, met het oog op efficiëntie, prijsdruk en ondersteuning van de energietransitie.

Ten slotte beschouwt de BMA de digitalisering van de economie als een topprioriteit en focust ze daarbij op de activiteiten van lokale spelers. Ze zet hierbij haar beleid uit voorgaande jaren verder en bewaakt de eerlijke concurrentie binnen digitale platformen, AI-ontwikkeling en naverkoopdiensten, waarbij ze misbruik van machtspositie en economische afhankelijkheid wil voorkomen. Daarnaast volgt de Autoriteit de toepassing op van de Europese Digitale Markten Verordening (DMA), onder meer om innovatie te stimuleren in de digitale sector. In dat verband publiceerde de Autoriteit eind vorig jaar nog Een korte gids voor techuitdagers, waarin de verschillende verplichtingen van de zogenaamde poortwachters (dit zijn grote platforms die de toegang tot digitale markten controleren) worden besproken, en waarin wordt aangegeven waar en hoe gedupeerde bedrijven de niet-naleving van de DMA-regels kunnen melden. In de loop van 2025 zal de BMA een meer gedetailleerde toelichting op haar handhavingsbeleid in de digitale sector publiceren. Ook de telecommunicatiesector blijft belangrijk, met aandacht voor de uitrol van infrastructuur (zoals glasvezel en 5G), prijsevoluties en markttoegang. Met de nieuwe Voorzitter, die jarenlang actief was bij de telecomwaakhond, verbaast dit niet.

Strategische projecten en actiepunten

Naast de prioritaire sectoren bepaalt de BMA ook een aantal strategische projecten en actiepunten voor 2025. Ook hier is heel wat om naar uit te kijken.

In eerste instantie kondigt de Autoriteit aan dat ze in 2025 actief gebruik zal maken van haar bevoegdheden om algemene of sectorale onderzoeken uit te voeren in geval van marktfalen (In toepassing van artikel IV. 47 WER). Ze startte al een eerste algemeen onderzoek naar sectorale prijsherzieningsmechanismen in de Belgische economie (zie hierover onze eerdere bijdrage en het persbericht van de BMA).

Daarnaast bereidt de BMA drie beleidsnota’s voor waar we erg naar uitkijken. De BMA zal mededingingsrechtelijke thema’s behandelen rond duurzaamheid, de digitale beleidsstrategie en in het kader van mobiliteit van werknemers (waaronder het gebruik van niet-afwervingsbedingen).

Ten tweede ontwikkelt de BMA een handhavingsstrategie om bid rigging – samenspanning bij overheidsopdrachten – doeltreffend te bestrijden, gezien het belang van openbare aanbestedingen voor de Europese economie en voor de eerlijke mededinging. De BMA herinnert eraan dat ze in dit kader streng optreedt tegen inbreuken, zoals blijkt uit de recente boetes die ze oplegde in de particuliere beveiligings- en de brandbeveiligingssectoren. Overigens zal de eerder door de BMA gepubliceerde gids over bid rigging worden geactualiseerd en werkt de Autoriteit aan een outreach-beleid om aanbesteders beter te ondersteunen bij het herkennen en melden van verdachte praktijken. Dit is een jarenlange ambitie van de BMA, die nu in een stroomversnelling lijkt te komen.

Ten derde wil de BMA in 2025 het wettelijk kader versterken, met bijzondere focus op het concentratietoezicht. Dit houdt onder meer in dat het aanmeldingsformulier voor concentraties zal worden herzien, dat de concentratieprocedures zullen worden geëvalueerd en dat er onderzocht wordt of een “call in”-bevoegdheid ingevoerd moet worden om transacties te kunnen onderzoeken die beneden de aanmeldingsdrempels vallen (zie hierover onze eerdere bijdrage).

Tot slot bekijkt de BMA samen met de regering de invoering van een “New Competition Tool” in het Belgisch recht, waarmee zij na sectorale of algemene marktonderzoeken ook remediërende maatregelen zou kunnen voorstellen. Dit instrument, waarvan het voormelde onderzoek naar prijsindexeringsmechanismen een voorbeeld is, zou aan slagkracht winnen als het ook toelaat bindende remedies op te leggen, wat momenteel nog niet mogelijk is.

Conclusie

De prioriteitennota van de BMA voor 2025 laat zien dat de Autoriteit zich meer dan ooit proactief en strategisch positioneert in het Belgische economische landschap. Ondernemingen doen er goed aan rekening te houden met de verhoogde waakzaamheid van de BMA in de diverse sleutelsectoren. In het bijzonder moeten zij ook letten op de toenemende aandacht van de Autoriteit voor structurele marktproblemen, via algemene onderzoeken en nieuw beleid. Voor bedrijven is het dan ook cruciaal om hun marktgedrag en samenwerkingsvormen kritisch te evalueren, zeker in sectoren waar consolidatie, digitalisering of gereglementeerde beroepspraktijken aan de orde zijn.

Bron: Eubelius