Alles wat je moet weten over “Het recht op reparatie in de EU” (Sirius Legal)

Nieuwe regels moeten zorgen voor duurzame herstellingen

Gelukkig probeert de EU deze milieu-onvriendelijke gewoonte te stoppen (of op zijn minst te beperken). De onlangs aangenomen richtlijn ‘Recht op reparatie’ moet consumenten aanmoedigen om hun producten langer te gebruiken. De EU doet dit op 3 niveaus:

• Voortaan zijn er strengere wettelijke verplichtingen voor fabrikanten om producten te ontwerpen die gemakkelijker te repareren zijn.
• Ook na de wettelijke garantieperiode zijn ze verplicht reparaties aan te bieden.
• De richtlijn verbetert ook de positie van onafhankelijke reparatiebedrijven en doorbreekt daarmee het monopolie van de hersteldiensten van de fabrikanten zelf. Consumenten zullen in de toekomst toegang hebben tot goedkopere en transparante onafhankelijke reparatiediensten.

Voorlopig gelden de nieuwe verplichtingen alleen voor een aantal specifieke goederen, zoals bijvoorbeeld huishoudelijke wasmachines en droogkasten, vaatwasmachines, koelkasten, beeldschermen, lasapparatuur, stofzuigers, servers en producten voor gegevensopslag, (mobiele) telefoons, tablets, elektrische fietsen en steps. De initiële lijst is beperkt, maar de Europese Commissie (EC) kan in de toekomst meer goederen aan de lijst toevoegen.

Wat verandert er precies?

Voor fabrikanten, invoerders en distributeurs

Fabrikanten, invoerders en distributeurs moeten snelle en kosteneffectieve reparatiediensten aanbieden en consumenten informeren over hun rechten op reparatie.

Verplichting tot reparatie: Fabrikanten zijn verplicht om reparatie gratis of tegen een ‘redelijke’ prijs aan te bieden, tenzij reparatie ‘onmogelijk’ is. Als reparatie onmogelijk is, moeten fabrikanten aan consumenten refurbished producten aanbieden. Prijsinformatie over vaak voorkomende reparaties moet gratis beschikbaar zijn op de website. Reparaties moeten binnen een “redelijke” termijn gebeuren. Fabrikanten mogen daarbij hun reparatiediensten uitbesteden.

Let op: de tweejarige wettelijke garantie geeft de consument natuurlijk sowieso al een recht op gratis herstel, vervanging of terugbetaling, in principe naar zijn of haar keuze, plus eventuele schadevergoeding voor alle defecten die onder de wettelijke garantieplicht vallen.  Deze nieuwe regels veranderen daar natuurlijk niets aan.  Die tweejarige wettelijke garantie is een verplichting voor de verkoper (niet voor de fabrikant, invoerder of distributeur) ten aanzien van de consument en die verplichting blijft onverminderd van kracht.  Verkopers (fysieke winkels of webshops) zullen zich niet kunnen verschuilen achter de herstelplicht van de fabrikant om hun wettelijke garantieplichten van zich af te schuiven! 

Reserveonderdelen: Fabrikanten moeten reserveonderdelen beschikbaar stellen aan onafhankelijke herstellers en consumenten aan een redelijke prijs.

Verbod om reparaties te belemmeren:  De richtlijn verbiedt fabrikanten om in contracten of in algemene voorwaarden of ook door, hardware- of softwaretechnieken te gebruiken reparaties te verbieden, onmogelijk te maken of te bemoeilijken. Het gebruik van originele of tweedehands reserveonderdelen, compatibele onderdelen en 3D-geprinte onderdelen door onafhankelijke reparateurs belemmeren (voor zover die onderdelen voldoen aan alle noodzakelijke wettelijke vereisten, inclusief productveiligheidsnormen, natuurlijk) is dus verboden. Het spreekt natuurlijk voor zich dat bij het ontwerpen van “third party” reserveonderdelen, steeds de intellectuele eigendomsrechten van de fabrikanten gerespecteerd moeten worden.  Onderdelen die inbreuk maken op octrooien of beschermde tekeningen en modellen, maken natuurlijk namaak uit, met alle gevolgen van dien. Deze beperking kan in de praktijk een aanzienlijke belemmering vormen voor onafhankelijke reparateurs.

Fabrikanten mogen ook niet langer weigeren om goederen te repareren als er eerder een reparatie gebeurde door andere reparateurs of personen en ook verkopers mogen op die grond geen wettelijke garantie weigeren.  In andere sectoren, zoals bijvoorbeeld bij onderhoud en herstellingen op auto’s, is dit al langer verboden en met deze richtlijn krijgen consumenten ook voor huishoudelektronica de vrijheid om zonder verdere gevolgen voor een derde hersteller te kiezen.

Voor verkopers (fysieke winkels en webshops)

Verkopers zijn natuurlijk een essentiële schakel in de ganse ketting en zij zijn het rechtstreekse contactpunt tussen product en consument.  Het is dus logisch dat ook zij specifieke verplichtingen krijgen om de reparatie van gekochte goederen door consumenten te vergemakkelijken.

We waarschuwden al dat de regels rond de wettelijke garantie onverminderd blijven bestaan.  Tijdens de wettelijke garantieperiode moeten verkopers bijgevolg nog steeds zorgen voor een correct en gratis herstel, vervanging of terugbetaling van defecte goederen als het defect in kwestie onder de wettelijke garantie valt.

De richtlijn verplicht verkopers vanaf nu wel om de consument te informeren over zijn of haar recht om te kiezen tussen reparatie en vervanging, en over het feit dat de garantietermijn wordt geschorst tijdens een eventueel herstel én verlengd na afloop van de herstelling, wat de consument de facto een langere garantieduur geeft. Als een consument kiest voor herstelling, moet de verkoper immers de wettelijke garantie met een extra jaar verlengen (die moet worden opgeteld bij de resterende garantietermijn op datum van melding van het defect).  Als verkoper moet je met andere woorden in de toekomst rekening houden met potentieel flink verlengde wettelijke garantietermijnen op consumentengoederen, met alle logistieke en financiële implicaties van dien …

Het Europees reparatie-informatieformulier en het online reparatieplatform

Om de transparantie van hersteldiensten te vergroten, voert de richtlijn een gestandaardiseerd “Europees reparatie-informatieformulier”in. Dit formulier informeert de consument over alle essentiële reparatievoorwaarden, zoals de prijs en de tijd die nodig is om de reparatie te voltooien, zodat de consument hersteldiensten objectief kan vergelijken.

De Europese Commissie voorziet tegen 31 juli 2027 een “Europees online reparatieplatform”. Op deze website zullen consumenten gemakkelijk reparatiediensten en verkopers van refurbished goederen binnen de EU en specifiek in hun lidstaat kunnen zoeken.

De EC zal op termijn ook een vrijwillig Europees kwaliteitslabel voor reparatiediensten ontwikkelen om consumenten te helpen betrouwbare reparateurs te identificeren.

Kritische opmerkingen en mogelijke achterpoortjes

Natuurlijk zijn er ook kritische noten te plaatsen bij deze richtlijn.

• Ten eerste is de richtlijn momenteel alleen gericht op consumentengoederen en niet op business-to-business (B2B) of industriële goederen. Om echt te werken aan een duurzame economie is een uitbreiding naar B2B relaties wellicht onoverkomelijk.  Verplichte hersteldiensten invoeren in een B2B context is echter allesbehalve eenvoudig en zou vergaande impact hebben op de contractvrijheid van bedrijven in hun onderlinge commerciële relaties.
• Ten tweede bevat de richtlijn geen duidelijke definitie van een ‘redelijke’ tijdsperiode, ‘redelijke’ prijzen of ‘onmogelijkheid tot reparatie’. Deze dubbelzinnigheid laat deze verduidelijkingen over aan nationale rechtbanken, wat kan leiden tot inconsistente interpretaties en handhaving.
• Ten derde legt de richtlijn geen vaste voorkeur vast voor het repareren van goederen boven het vervangen ervan, zodat de consument deze keuze zelf zal moeten maken. Veel zal dus afhangen van het ecologisch bewustzijn van de consument …
• Tot slot is er het probleem van de intellectuele eigendom.  Fabrikanten kunnen nog steeds contractuele clausules en technische belemmeringen invoeren die de reparatie kunnen belemmeren als dat gerechtvaardigd wordt door de bescherming van hun intellectuele eigendomsrechten. Begrijp ons niet verkeerd, we hechten veel waarde aan IP-bescherming en verdedigen IP-rechten dagelijks. Maar in deze specifieke context, en als de EC alternatieve en betaalbare reparaties wil stimuleren, kan IP-handhaving deze visie in de weg staan. Als fabrikanten IP-rechten op agressieve wijze afdwingen, kan dit het vermogen van onafhankelijke reparatiebedrijven beperken om betaalbare reserve onderdelen te produceren en effectief te concurreren, omdat ze mogelijk licenties van de fabrikanten moeten krijgen om ervoor te zorgen dat ze geen inbreuk maken op hun IE. Bovendien kunnen de kosten van rechtszaken over intellectuele eigendom extreem hoog zijn en onbetaalbaar voor kleine reparatiebedrijven. De mogelijkheid voor fabrikanten om hun intellectuele-eigendomsrechten actief af te dwingen en essentiële reparatie-informatie als handelsgeheimen achter te houden, doet de balans doorslaan in het voordeel van de fabrikanten, waardoor de doelstellingen van de richtlijn mogelijk worden ondermijnd.

Wat betekent dit voor jouw webshop of winkel?

Als winkelier of webshop ben je het eerste contactpunt met de consument en hoewel de meeste regels die we hierboven opgesomd hebben in de eerste plaats de fabrikant, invoerder of distributeur aanbelangen, is het toch best dat ook jij de nodige voorzorgen neemt.  Elk conflict met een consument over garantie of reparatie straalt immers negatief af op jouw merk als verkoper en doet dus afbreuk aan alle dure marketinginspanningen die je doorheen de tijd doet om van je (online) winkel een succes te maken. Weet dat de lidstaten de richtlijn uiterlijk op 31 juli 2026 moeten omzetten en effectief naleven.  Denk daarom aan het volgende:

• Wees transparant naar consumenten over hun rechten en over jouw plichten en taken als verkoper, pas je algemene voorwaarden aan waar nodig en verwijs op termijn met een link naar het Europese reparatieplatform, zodra dat online beschikbaar is.
• Respecteer je verplichtingen op vlak van wettelijke garantie.
• Hou rekening met de impact van potentieel verlengde garantietermijnen in je logistieke processen en in je financiële planning.
• Check je contracten met de merken waarmee je samenwerkt (fabrikant/invoerder/distributeur), zodat je precies weet wat je contractuele rechten en plichten zijn bij zowel garantiegevallen als bij reparaties buiten garantie onder de nieuwe regels.
• Zorg dat je aftersales-medewerkers getraind zijn en de nieuwe regels precies kennen, zodat ze kwaliteitsvolle service kunnen leveren aan je klanten, zonder juridische discussies en zonder storende foutjes.

Bron: Sirius Legal