Consumentenbescherming bij de verwerving
van financiële diensten: de laatste ontwikkelingen (optioneel met handboek)

Prof. dr. Reinhard Steennot (UGent)

Webinar op donderdag 30 mei 2024


Handelspraktijken en consumentenbescherming:
recente topics onder de loep

Dr. Stijn Claeys en mr. Arne Baert (Racine)

Webinar op vrijdag 30 augustus 2024


Aandachtspunten bij het opstellen
en analyseren van ICT-contracten

Mr. Lynn Pype en mr. Liesa Boghaert (Timelex)

Webinar op donderdag 16 mei 2024

Abonnement en subscription: zomaar onbeperkt automatisch verlengbaar? (deJuristen)

Auteurs: Chloë Vanderstraeten en Kris Seyen (deJuristen)

Vaak worden abonnementen (denk aan gsm, fitness, kranten of tijdschriften) aangegaan voor een bepaalde termijn. In de informatiemaatschappij vertaalt dit zich in subscriptions voor allerlei platformen en apps (denk aan een video editor, een gezondheidsapp, …).

Maar wat als het abonnement of de subscription dreigt af te lopen?

Kan (en mag) je dit stilzwijgend – en dus zonder de uitdrukkelijke toestemming van de consument – verlengen na de afgesproken einddatum? Of zijn er bepaalde regels waar je rekening mee moet houden als je de consument langer dan de initieel afgesproken termijn aan jouw onderneming wil binden?

Duurtijd contract: bepaalde vs. onbepaalde duur

Als je kijkt naar de duurtijd van een contract, bestaan er 2 soorten overeenkomsten. Een onderneming kan kiezen om met de consument een contract aan te gaan van bepaalde of van onbepaalde duur.

Bij een contract van onbepaalde duur is er geen duurtijd voor de overeenkomst afgesproken. De overeenkomst blijft lopen, en dit totdat één van de partijen ze beëindigt. Zowel de onderneming als de consument kunnen dus de overeenkomst beëindigen. Natuurlijk moeten ze daarbij wel rekening houden met een redelijke opzegtermijn.

De tegenhanger van een contract van onbepaalde duur, is een contract van bepaalde duur. Deze soort contracten zijn voordelig voor een onderneming, want je bent er als onderneming zeker van dat de consument voor een bepaalde duur aan jou verbonden blijft. Het contract moet volledig uitgezeten worden, geen van de partijen kan het vroeger stopzetten. Het loopt pas af na de overeengekomen termijn.

Wil je een combinatie van de kenmerken van deze 2 soorten overeenkomsten? Klantenbinding én een langlopende overeenkomst? Dan is een clausule van stilzwijgende verlenging misschien wel iets voor jou.

Stilzwijgende verlenging

Een clausule van stilzwijgende (lees: automatische) verlenging komt voor bij contracten van bepaalde duur (bv. een subscription voor een gezondheidsapp van 1 jaar).

Het regime van de stilzwijgende verlenging geeft de onderneming het voordeel dat het contract kan blijven doorlopen zonder dat er een nieuwe overeenkomst moet worden gesloten. Het oude contract blijft gewoon automatisch doorlopen.

De wetgever heeft het regime van de stilzwijgende verlenging niet verboden, maar heeft wel een aantal beschermingsregels vooropgesteld.

Deze beschermingsregels zijn natuurlijk niet voorbehouden aan klassieke abonnementen van de fitness of krant. Ook subscriptions die worden aangegaan binnen apps en platformen vallen hieronder. De basisversie van een app zal daarbij vaak gratis worden aangeboden, maar voor extra functionaliteiten wordt een maandbedrag in rekening gebracht. Ook aan deze contracten kan dus een stilzwijgende verlenging gekoppeld zijn.

Als ondernemer moet je bij het aanbieden van abonnementsformules (ongeacht of deze online of offline zijn) daarom altijd rekening houden met regels en beperkingen die we hieronder toelichten!

Beschermingsregels: wat houden deze exact in?

Zwarte lijst

Herinner je je de zwarte lijst uit het consumentenrecht? Die lijst van bedingen die je absoluut moet vermijden, omdat ze verboden zijn? Daarin staan ook bepalingen die bescherming bieden tegen de stilzwijgende verlenging van een overeenkomst.

Het is namelijk onrechtmatig (lees dus: verboden) om de uiterste datum waarop de consument zich moet verzetten tegen de automatische verlening al te ver voor het einde van de overeenkomst vast te leggen.

Je mag bijvoorbeeld niet bij een contract van 1 jaar zeggen dat de uiterste datum voor verzet tegen de verlenging al na 4 maanden is.

Daarnaast is het ook verboden om de overeenkomst voor een onredelijk lange termijn te verlengen. Deze bepaling beperkt zich wel tot overeenkomsten waarbij periodiek goederen worden geleverd.

Je mag bijvoorbeeld niet opleggen dat het tijdschriftabonnement van 3 maanden verlengd wordt met 2 jaar, indien de consument niet tijdig heeft opgezegd.

Informatieverplichting

Naast de beperkende regels die voortvloeien uit de zwarte lijst, bestaat er ook een informatieverplichting. Je moet de consument duidelijk inlichten over het bestaan van de stilzwijgende verlengingsclausule.

De manier/vorm waarop je de inlichtingen moet verstrekken, is zelfs voorgeschreven in de wet, al kunnen die voorschriften enkel  letterlijk toegepast worden op in de offline wereld.

Volgende elementen mag je als onderneming daarbij niet vergeten:

  • de gevolgen van de automatische verlenging,
  • de uiterste datum waarop de consument zich tegen de automatische verlenging kan verzetten, en
  • de wijze hoe het verzet moet gebeuren (bijvoorbeeld bij aangetekende brief).
Opzegrecht

Ook moet de consument, na de stilzwijgende verlenging van het contract, de mogelijkheid hebben de overeenkomst op elk ogenblik te beëindigen, mits naleving van de opzegtermijn. Deze termijn mag niet langer zijn dan twee maanden. De consument moet voor de stopzetting ook geen vergoeding betalen.

Let wel op: het opzegrecht en de informatieverplichting gelden niet voor alle soorten overeenkomsten. Je moet deze 2 beschermingsregels enkel nakomen als jouw onderneming werkt met dienstenovereenkomsten of overeenkomsten die een goed en een dienst combineren. Een loutere verkoopovereenkomst geniet niet van deze extra bescherming (maar wel nog steeds van de beschermingsregels uit de zwarte lijst).

De informatieverplichting en het opzegrecht gelden wel als je internetabonnementen aanbiedt, maar bijvoorbeeld niet bij een papieren krantenabonnement.

Bijkomende sectorspecifieke wetgeving?

Nu het duidelijk is welke de algemene beschermingsregels zijn, gaan we over op een voorbeeldje: het fitnessabonnement.

Hoe zit het met fitnessabonnementen? De fitness biedt vaak meerdere lidmaatschapsmodules aan, waaronder ook abonnementen van bepaalde duur. Kan je jouw leden voor eeuwig vastbinden aan hun goede voornemen om meer te sporten door een stilzwijgend verlengingsbeding te gebruiken in hun contract? Of kunnen ze altijd stoppen met sporten (en het abonnement dus beëindigen)?

De beschermingsregels van hierboven (zwarte lijst, informatieplicht en opzegrecht) gelden sowieso ook voor fitnessabonnementen.

Daarnaast zijn die regels aangevuld door de gedragscode van de fitness-sector. De ondertekening van deze code is niet verplicht, maar de meeste (bekende) fitnessondernemingen zijn hierbij wel aangesloten. Ook in andere sectoren kan er aanvullende wetgeving bestaan. Controleer dus steeds of je ook met specifieke wetgeving in orde bent!

Waar moet je als fitnessonderneming rekening mee houden? Hieronder een lijstje van enkele aandachtspunten:

  • Aanwezigheid van duidelijke tarieflijsten,
  • Mogelijkheid om contracten met verschillende duurtijden te sluiten: onbepaalde duur of met een duur van 6 of 12 maanden. Een overeenkomst voor een proefperiode van 1 maand kan, wanneer na het einde van de proefperiode het contract, mits uitdrukkelijke toestemming van beide partijen, wordt omgezet in een overeenkomst van bepaalde of onbepaalde duur.
  • Keuze tussen betaalmiddelen: domiciliëring of een andere betalingswijze.

Het fitnessabonnement kan ook op ieder moment beëindigd worden zonder enige kosten in volgende gevallen:

  • wanneer de fitnessonderneming de openingsuren wijzigt en jouw beschikbaarheid niet meer overeen komt met de openingsuren van de fitnessonderneming
  • de fitnessonderneming heeft besloten de essentiële voorwaarden eenzijdig te wijzigen;
  • je hebt een medisch letsel en het is onmogelijk om nog te sporten.

Het is belangrijk dat de fitnessonderneming rekening houdt met deze gedragsregels wanneer zij tot de gedragscode is toegetreden. De niet-naleving ervan vormt namelijk een oneerlijke handelspraktijk!

Conclusie

Wil je je als onderneming in een comfortabele positie plaatsen, door klantenbinding te combineren met een langlopende overeenkomst, dan is een clausule van stilzwijgende verlenging misschien wel iets voor jou.

Het is perfect mogelijk een abonnement automatisch te verlengen, op voorwaarde dat je de beschermingsregels voor consumenten respecteert. Wanneer jouw bedingen niet onrechtmatig zijn, je de informatieverplichting en het opzegrecht correct gebruikt, kan je van de voordelen genieten die het gebruik van zo’n beding met zich meebrengen.

Bron: deJuristen

» Bekijk alle artikels: Handel & Consument