Stap voor stap naar groen licht: de omgevingsvergunning onder de loep (Noma)

Auteur: Gregory Vermaercke (Noma)

Een nieuwbouwproject oprichten, een bedrijf uitbaten, gronden verkavelen, een woning, kantoor of industriële site renoveren of herbestemmen… Wie als ondernemer of als particulier een project wil realiseren, dient hiervoor in principe een omgevingsvergunning aan te vragen. Een juridisch huzarenwerk dat vandaag veel voeten in de aarde kan hebben, zeker met het oog op de lange, onzekere aanvraagprocedures. NOMA-partner Gregory Vermaercke ontwikkelde zijn passie voor het agrarisch recht en omgevingsrecht nog voor zijn universiteitsjaren, als jobstudent in een landbouwbedrijf. Vandaag, tientallen jaren juridische ervaring later, begeleidt hij samen met zijn gespecialiseerd team advocaten overheid en omgeving cliënten bij hun vraagstukken over het omgevingsrecht in de meest ruime zin.

Omgevingsvergunning, complex scala aan wetgeving

Activiteiten en projecten die een mogelijke impact op de omgeving hebben, vereisen een omgevingsvergunning voordat ze tot stand kunnen komen. Dit kan gaan over zuivere bouwwerken, zoals het oprichten van een woning of het aanleggen van een recreatief terrein, maar ook over de exploitatie van bedrijven. “Het uitgangspunt is daarbij helder: niemand heeft recht op een vergunning”, stelt Gregory. “Opdat de omgevingsvergunning kan worden verleend, dient de aanvrager een bepaalde procedure te volgen. Die gaat gepaard met een zekere doorlooptijd, waarna de betrokken overheid de vergunning kan afleveren, en het risico op aanvechting bestaat.”

De omgevingsvergunning is een Vlaams instrument met een breed wettelijk kader. De essentie vormt daarbij het Omgevingsvergunningsdecreet, dat de toepasselijke procedureregels vastklikt. Maar het juridisch raamwerk gaat ruimer, vertelt Gregory. “Zo is er de VLAREM-wetgeving voor milieutechnische zaken en de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) voor alles wat stedenbouw betreft. Daarnaast dient ook rekening te worden gehouden met de specifieke regelgeving zoals natuurwetgeving, boswetgeving… In veel dossiers brengt de aanvraagprocedure wetgeving uit verschillende hoeken samen, wat vaak leidt tot een complex verhaal.”

Aanvrager, overheid en omgeving als key stakeholders van de omgevingsvergunning

Naast een samenspel van wetgeving, loopt ook het aantal stakeholders in een klassieke aanvraagprocedure hoog op. Grosso modo zijn er drie centrale belanghebbenden: de aanvrager, de bevoegde overheid en de buurt of omgeving. Gregory licht toe:

“De aanvrager kan zowel een onderneming als een particulier zijn, vaak begeleid door zijn of haar team van experten. Dat kan gaan om een technisch bureau, een architect, een deskundige milieu of EPC… Ook als advocaat maken we deel uit van dit team en ondersteunen we de aanvrager bij het juridische luik. Vervolgens is er de overheid die finaal beslist over het aanvraagdossier. Wat we onder overheid verstaan, moet ruim geïnterpreteerd worden, inclusief de diverse administraties en gespecialiseerde adviesinstanties. Tot slot is er de buurt, variërend van de directe buren tot de bredere omgeving. Vooral de laatste jaren zien we dat deze derde stakeholder belangrijker wordt. Elk project moet op een bepaalde manier gedragen worden door de omgeving. Is er onvoldoende draagvlak, dan is dat vandaag een cruciaal belemmerende factor.”

Hoe lang duurt de aanvraag van een omgevingsvergunning?

Wie recent zelf een omgevingsvergunning heeft aangevraagd of de gespecialiseerde literatuur erop naslaat, weet dat aanvraagprocedures zeer lang kunnen duren. Dat de overregulering hier een cruciale rol in speelt, staat volgens Gregory buiten kijf.

“De wetgeving is enerzijds complex, en anderzijds niet steeds een-op-een op elkaar afgestemd. Zo kan het voorkomen dat de ene adviesinstantie A zegt, en de andere B. Die overjuridisering zie je ook terug aan de dikte van de aanvraagdossiers: waar vroeger een dun boekje volstond, zijn dit vandaag ware bijbels geworden. De kans dat er een menselijk foutje insluipt, is altijd reëel.” Daarnaast merkt Gregory ook dat de maatschappelijke tolerantiegraad de laatste jaren daalt. “Dat is jammer om vast te stellen. Komt dit omdat we te dicht bij elkaar wonen, of spelen de social media een cruciale rol? Volgens mij is het een samenspel van verschillende factoren, maar de conclusie is dezelfde: meer dan vroeger worden projecten vanuit de buurt tegengehouden.”

Bron: Noma