Omgevingsrecht anno 2018 : een nieuw jaar, een nieuw landschap? (Stibbe)

Auteur: Emma Holleman (Stibbe)

Publicatiedatum: 27/12/2017

Het komende jaar belooft een interessant jaar te worden op het vlak van het omgevingsrecht (milieu en ruimtelijke ordening). Op de valreep voorzag het bestuur nog verschillende wijzigingen, de ene al verregaander dan de andere.

Hierna alvast die nieuwigheden waar u vanaf 1 januari 2018 sowieso rekening mee moet houden.

1. Omgevingsvergunningsdecreet (eindelijk) op volle toeren

1 januari 2018 betekent eerst en vooral de volledige inwerkingtreding van de omgevingsvergunning. Deze kende een valse start op 23 februari 2017: zo goed als elke Vlaamse gemeente had op het nippertje om uitstel van de inwerkingtreding van het decreet gevraagd en verlengde dat uitstel midden 2017 nogmaals. Hierdoor was de nieuwe (omgevings)vergunningsprocedure in 2017 maar van toepassing op de Vlaamse projecten, de provinciale projecten, bepaalde projecten die verband houden met een klasse 1-inrichting en de projecten in de (luttele) gemeenten die niet om uitstel hadden gevraagd.

Maar uitstel betekent geen afstel: vanaf 1 januari 2018 moet iedereen zijn vergunningsaanvraag aan de regels van het Omgevingsvergunningsdecreet onderwerpen.

Omdat het grootste aantal aanvragen eigenlijk bij gemeenten belandt, belooft 1 januari 2018 spannend te worden.  Ook deze aanvragen moet verplicht met een digitaal loket werken, het Omgevingsloket.

Het Omgevingsloket kent geen geruisloze start. De behandeling van aanvragen via digitale weg vereist een nieuwe manier van werken. Gemeentelijke infosessies over het nieuwe loket  waren steevast volgeboekt.

Gelet op verschillende technische problemen, stelde het Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV) minister Schauvliege op 21 december opnieuw in gebreke voor de gebrekkige werking van het loket.

Heel wat informatie over de omgevingsvergunning is terug te vinden op de website van het Omgevingsloket.

2. Vlaams Onteigeningsdecreet in werking

Vanaf 1 januari 2018 moet een instantie, wil zij gronden in Vlaanderen onteigenen, de nieuwe regels van het Onteigeningsdecreet volgen.  (NB: voor bepaalde federale onteigenende instanties gelden nog steeds de – bestaande – federale regels.)

De Vlaamse onteigeningsregels voorzien naar eigen zeggen in een meer gestroomlijnde onteigeningsprocedure, met onder meer een verplicht openbaar onderzoek tijdens de administratieve procedure en een beroepsmogelijkheid bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. De bestaande inhoudelijke, algemene principes voor de onteigening vloeien voort uit de Grondwet en blijven dus wel grosso modo ongewijzigd.

Voor meer informatie over het nieuwe onteigeningsdecreet verwijzen wij naar onze eerdere blog. Ook een website van de Vlaamse overheid legt de basis uit.

3. Striktere EPB-normen

Nog op 1 januari 2018 treden een reeks nieuwe ‘Energieprestatie en binnenklimaat’-normen (EPB) in werking. Met het oog op het behalen van’bijna-energieneutrale’ (BEN-)gebouwen in 2021, worden de EPB-normen in Vlaanderen immers stelselmatig verlaagd. Deze normen stellen vast hoe energiezuinig een gebouw moet zijn.

Aanvragen voor nieuwe gebouwen, aangevraagd vanaf 1 januari 2018, mogen voortaan slechts nog een E-peil van E40 voorzien. Het E-peil geeft weer hoe energiezuinig een gebouw is, hoe lager het peil, hoe energiezuiniger het gebouw. De bedoeling is dat het E-peil in 2021 E30 bedraagt. Ook wordt een nieuw S-peil voorzien om de isolatiegraad van een gebouw te berekenen.

Met deze striktere normen is uiteraard rekening te houden bij het opmaken van een ontwerp en het indienen van een vergunningsaanvraag vanaf 1 januari 2018. Gelet op de strengere normen hebben nog heel wat ontwikkelaars hun aanvraag op het einde van 2017 ingediend.

Een overzicht van de nieuwe normen vindt u hier.

4. Talrijke Codextrein-wijzigingen

Zeker niet te missen: op 1 januari 2018 geldt de langverwachte Codextrein (grotendeels). Aan de hand van een honderdtal artikelen, beoogt de Codextrein het Vlaamse omgevingsrecht te vereenvoudigen en te stroomlijnen. Nog maar recent goedgekeurd en toch al klaar om op 1 januari 2018 (eigenlijk zelfs al 30 december 2017) mee het omgevingsrecht te bepalen.

Enkele blikvangers zijn:

• het vervangen van de ruimtelijke structuurplannen door ruimtelijke beleidsplannen, bestaand uit een strategische visie en beleidskaders. Het voornaamste ruimtelijke beleidsplan wordt het BRV of Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Dat zou de zgn. “betonstop” moeten faciliteren.
• een nieuwe invulling van het begrip “verkaveling”: wanneer het opsplitsen van de kavel slechts één bijkomende bouwgrond oplevert, is niet langer een verkavelingsvergunning vereist. Voor meer informatie hierover verwijzen wij naar onze blog. 
• de beperking van de administratieve beroepsmogelijkheid: voortaan moet men reeds tijdens het openbaar onderzoek een standpunt,opmerking of bezwaar indienen, wil men later een administratief beroep indienen tegen een vergunningsbeslissing. Op deze regel zijn wel tal van uitzonderingen voorzien (bijv. voor die omwonende die net die maand in het buitenland vertoefde). Of die regel een beroep bij het Grondwettelijk Hof zal overleven, valt nog te bezien. Milieuorganisaties hebben al aangekondigd dat zij deze regel zullen bestrijden.
• de invoeging van signaalgebieden: watergevoelige openruimtegebieden worden als dusdanig aangeduid, om zo toekomstige bebouwing binnen deze gebieden te vermijden.
• de aangescherpte vergunningsplicht bij de splitsing van een bedrijf (lees ook hier onze post daaromtrent).

De volledige tekst van de Codextrein vindt u hier.

5. Geen buitensporige beslissingen meer te verwachten van gemeenten?

Vanaf 1 januari 2018 bevinden we ons onmiskenbaar in het jaar van de gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen.

Met het oog op deze verkiezingen in oktober 2018, heeft Vlaams minister Liesbeth Homans in haar omzendbrief BB2017/4 de Vlaamse gemeentes en provincies herinnerd aan hun algemene plicht om geen buitensporige beslissingen te nemen in het jaar van de verkiezingen:

“Daarom verzoek ik de lokale en provinciale overheden om in het jaar van de verkiezingen en tot aan de installatie van de nieuwe raden met de nodige omzichtigheid op te treden en in extremis geen beslissingen te nemen die het beleid van de nieuwe raden of de toekomstige ontwikkeling van de financiën nodeloos zouden verstoren.”

Het valt dan ook te verwachten dat gemeentes en provincies zich vanaf 1 januari 2018 niet meer, minstens veel minder, zullen inlaten met het nemen van beslissingen met potentieel verstorende financiële gevolgen.

6. Deze nieuwigheden haalden de deadline (net) niet…

Enkele wijzigingen, waarvan beleidsmakers misschien gehoopt hadden om ze ook op 1 januari 2018 in werking te zien treden, laten nog wat langer op zich wachten. Om er een paar te noemen:

• de integratie van de socio-economische vergunning in de omgevingsvergunning;
• de integratie van de vegetatievergunning in de omgevingsvergunning;
• het aangekondigde  Instrumentendecreet, verschillende malen vooropgesteld en naar verluidt onder andere inclusief een verhoging van de planschadevergoeding tot 100% (t.o.v. 80% die men vandaag krijgt);
• de meest recente wijzigingen aan het Vlaamse Bodemdecreet;
• de publicatie van de – toch wel erg ingrijpende – wijzigingen aan het Brussels Wetboek voor Ruimtelijke Ordening;
• het pas goedgekeurde decreet lokaal bestuur, dat beoogt om regelgeving voor onder meer gemeentes en intercommunales onder één noemer te plaatsen;
• …

Lees hier het originele artikel