Diverse wijzigingen aan het Vlaamse omgevingsrecht in aantocht (Andersen in Belgium)

Auteurs: Koen de Puydt, Jan Ghysels en Aline Heyrman (Andersen in Belgium)

Vandaag zijn tal van wijzigingen aan het omgevingsrecht op til.

Zo heeft de Vlaamse Regering recent twee nieuwe decreten bekrachtigd die diverse wijzigingen zullen doorvoeren in het omgevingsrecht: het Verzameldecreet en het Decreet projectbesluit en de Modulaire omgevingsvergunning.

Verder werd eerder al een wijziging van het Vrijstellingsbesluit aangekondigd.

1. Het Verzameldecreet

Dit decreet wijzigt 22 wetten/decreten inzake omgevingsrecht. De belangrijkste wijzigingen werden reeds besproken in het artikel dat enige tijd geleden op onze website is verschenen.

Het voorontwerp van dit decreet werd  in november 2022 principieel goedgekeurd door de Vlaamse Regering en op 17 mei 2024 bekrachtigd. Momenteel is het wachten op de publicatie in het Belgisch Staatsblad, waarna het decreet na verloop van 10 dagen in werking zal treden (behoudens enkele afgelijnde uitzonderingen).

2. Het Decreet Projectbesluit en Modulaire Omgevingsvergunning

Op 17 mei 2024 bekrachtigde de Vlaamse Regering eveneens de wijzigingen aan het Omgevingsvergunningendecreet, waardoor de Modulaire Omgevingsvergunningsprocedure en het Omgevingsbesluit ingevoerd worden.

Dit decreet maakt de vergunningsprocedure modulair, zodat afhankelijk van de inhoud en aard van de aanvraag, de benodigde modules ingezet kunnen worden. Er wordt dus afgestapt van het klassieke onderscheid tussen de gewone en de vereenvoudigde procedure. Zo kan tijdens de procedure pas besloten worden een openbaar onderzoek te organiseren, bijvoorbeeld naar aanleiding van een wijzigingslus. Dit zou het oplossingsgericht vergunnen ten goede komen.

Daarnaast introduceert dit decreet ook het “omgevingsbesluit”, een instrument om (1) ruimtelijke impulsprojecten, (2) werken van algemeen belang en (3) werken inzake bedrijvigheid versneld te realiseren. Een omgevingsbesluit is een beslissing over een aanvraag van een omgevingsvergunning op grond van een aanvraag tot wijziging van een vigerend plan van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) voor het projectgebied. Door middel van het omgevingsbesluit kan men afwijken van de bestaande stedenbouwkundige voorschriften op grond van een voorlopig vastgesteld RUP, op initiatief van de aanvrager als onderdeel van het aanvraagdossier. Een omgevingsbesluit geeft het recht op een definitieve vaststelling van het RUP, op voorwaarde dat de omgevingsvergunning tijdig en correct werd uitgevoerd. Er wordt hiertoe geen volledig nieuwe procedure gelanceerd; wel wordt er maximaal gesteund op de vergunningsprocedure waarin de belangrijkste planningsaspecten worden geïntegreerd.

Er bestaan drie types van omgevingsbesluiten: het omgevingsbesluit voor ruimtelijke impulsprojecten, het omgevingsbesluit voor handelingen van algemeen belang en het omgevingsbesluit voor bedrijvigheid voor een bestaand, hoofdzakelijk vergund en niet-verkrot bedrijf.

Ruimtelijke impulsprojecten zijn projecten die het ruimtelijk rendement van een gebied op een kwalitatieve manier verhogen en die een hoge mate van realisatiegerichtheid kennen. Zij hebben expliciet aandacht voor functieverweving, hergebruik of tijdelijk ruimtegebruik.

Handelingen van algemeen belang betreffen door de Vlaamse Regering aangewezen projecten inzake openbare infrastructuur of openbare wegen, nutsvoorzieningen, infrastructuur op het grondgebied van meerdere gemeenten of infrastructuur ten behoeve of ten bate van de uitoefening van een openbare dienst.

Een omgevingsbesluit voor bedrijvigheid moet als instrument dienen voor zonevreemde bedrijven die al een tijd gevestigd zijn op een bepaalde locatie en daar behouden kunnen blijven. Het gaat om bedrijven met ruimtelijke ontwikkelingsbehoeften op korte termijn die zich redelijkerwijs niet op een andere plaats kunnen vestigen, meestal omwille van het ontbreken van beschikbare grond binnen de geëigende bestemmingscategorie. Het omgevingsbesluit komt hier in de plaats van het planologisch attest, dat wordt afgeschaft. De bedoeling is een oplossing te bieden voor de lange tijdsduur waarmee het bekomen van een planologisch attest vaak gepaard ging en tegelijk de zonevreemdheid aan te pakken.

De inwerkingtreding van dit systeem en het omgevingsbesluit is afhankelijk van de aanpassing van het Omgevingsvergunningenbesluit en de verdere ontwikkeling van het Omgevingsloket, waarop we momenteel nog geen zicht hebben.

De administratie zou wel streven naar een voldoende ruime termijn opdat gemeenten zich kunnen voorbereiden en hun eigen systemen kunnen aanpassen.

3. Wijziging van het Vrijstellingenbesluit

Op 26 april 2024 keurde de Vlaamse Regering principieel een ontwerp van wijzigingsbesluit goed dat enkele gerichte, vaak technische aanpassingen doorvoert aan het Vrijstellingenbesluit. Hierdoor moet voor bepaalde stedenbouwkundige handelingen niet langer een vergunning aangevraagd worden.

Dit leidt tot de noodzakelijke vereenvoudiging en vermindering van administratieve lasten.

Het gaat onder meer om de volgende optimalisaties:

• een vrijstelling voor het aanbrengen van isolatie tegen gevels en daken, behoudens voorgevels in erfgoedcontext. Hiervoor was tot nu toe een vergunning nodig aangezien het fysieke bouwvolume wordt gewijzigd door het aanbrengen van isolatie aan de buitenkant van een woning wat door het Vrijstellingsbesluit in huidige vorm niet vrijgesteld wordt.
• enkele vrijstellingen met betrekking tot het vellen van hoogstammige bomen op privaat en openbaar domein worden geschrapt.
• een vrijstelling voor het (beperkt) overwelven of inbuizen van grachten in functie van de oprit of toegang tot percelen;
• vereenvoudiging voor complexe (infrastructuur)projecten. De huidige formulering van het Vrijstellingenbesluit leidt soms tot vergunningsaanvragen die een echte puzzel zijn: bepaalde stukken zijn vrijgesteld, andere stukken vergunningsplichtig, waardoor bv. het concrete verloop van een leiding zeer moeilijk samen te stellen is.

Het ontwerp van wijzigingsbesluit ligt nu bij de Raad van State voor advies en zal mogelijk nog onderhevig zijn aan wijzigingen.

Bron: Andersen in Belgium