Bushalte zonder vergunning en veranda zonder architect: valt uw project ook onder de nieuwe regels? (Stibbe)

Auteur: Ann Apers (Stibbe)

Publicatiedatum: 13/12/2018

De Vlaamse Regering voert aanpassingen door aan de vrijgestelde handelingen, handelingen van openbaar belang, vergunningsplichtige functiewijzigingen en handelingen vrijgesteld van de medewerking van een architect. Onder meer wat betreft vrijstellingen en medewerking van een architect, wijzigt er toch wel wat.

Met een besluit van 28 september 2018 bracht de Vlaamse Regering wijzigingen aan aan verschillende besluiten inzake ruimtelijke ordening. In het bijzonder kregen de van omgevingsvergunning vrijgestelde handelingen, de handelingen van algemeen belang, de vergunningsplichtige functiewijzigingen en de handelingen zonder medewerking van een architect een beperkte update. Op 22 november 2018 traden deze nieuwe regels in werking.

Wij sommen voor u een aantal relevante wijzigingen op.

1. Van vergunning vrijgestelde handelingen

Het Vrijstellingsbesluit van 16 juli 2010 somt verschillende stedenbouwkundige handelingen op die zijn vrijgesteld van een omgevingsvergunning. De belangrijkste aanpassingen aan deze lijst zijn de volgende.

Vrijstellingen: niet voor verkavelingsvergunningen < 15 jaar oud

Voor beperkte afwijkingen gelden afwijkingsmogelijkheden van stedenbouwkundige voorschriften of verkavelingsvoorschriften. Eén daarvan bepaalt dat handelingen die zijn vrijgesteld van de vergunningsplicht, niet als strijdig met voorschriften van o.a. meer dan vijftien jaar oude verkavelingsvergunningen worden beschouwd. Het toepassingsgebied van het Vrijstellingsbesluit is hier nu mee in overeenstemming gebracht: het Vrijstellingsbesluit is voortaan slechts van toepassing voor zover de handelingen niet strijdig zijn met o.m. verkavelingsvergunningen van minder dan vijftien jaar oud. Beperkte afwijkingen in strijd met voorschriften in een verkavelingsvergunning van minder dan vijftien jaar oud vallen aldus niet onder de vrijstellingsregel.

Verduidelijking reliëfwijzigingsregels

Reliëfwijzigingen die de aard van of de functie van het terrein niet wijzigen, zijn niet vergunningsplichtig volgens artikel 4.2.1 Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) en de rechtspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Het Vrijstellingsbesluit sluit zich daarbij aan. Bovendien is nu duidelijker bepaald hoe moet worden omgegaan met opeenvolgende reliëfwijzigingen van telkens minder dan 30 m³. De impact daarvan dient te worden samengeteld: wanneer de totale wijziging door de opeenvolgende reliëfwijzigingen 30 m³ overschrijdt, geldt de vrijstelling niet.

Tijdelijke handelingen en tijdelijke plaatsing van verplaatsbare constructies

Tijdelijke handelingen nodig voor de uitvoering van vergunde werken en de tijdelijke plaatsing van verplaatsbare constructies (zoals een werfcontainer) tijdens de uitvoering van vergunde werken, waren reeds vrijgesteld.

Een voorwaarde was daarbij dat het om vergunde werken ging. Aldus was het tijdelijk plaatsen van een constructie niet vrijgesteld als het om meldingsplichtige of vrijgestelde handelingen ging. Dit is nu gewijzigd: ook bij de uitvoering van meldingsplichtige of vrijgestelde werken kan een tijdelijke handeling worden uitgevoerd of een tijdelijke constructie worden geplaatst zonder vergunning, weliswaar onder strikte voorwaarden. Zo kunnen verplaatsbare constructies tijdens de uitvoering van vergunde verbouwingen of herbouwingen van gebouwen, meldingsplichtige verbouwingen of van vergunning vrijgestelde verbouwingen slechts zonder vergunning worden geplaatst als aan al de volgende voorwaarden is voldaan:

1. de constructies worden gebruikt om functies in onder te brengen die door de uitvoering van de handelingen niet meer kunnen plaatsvinden in de te verbouwen of herbouwen gebouwen;
2. de constructies worden niet langer dan twee jaar geplaatst in geval van vergunde of meldingsplichtige verbouwingen of herbouwingen en niet langer dan een jaar in geval van verbouwingen die vrijgesteld zijn van vergunning;
3. de maximale hoogte is beperkt tot 3,5 meter;
4. bij plaatsing op een goed dat niet tot het openbaar domein behoort, wordt de constructie op minimaal twee meter afstand van de zijdelingse en van de achterste perceelsgrens geplaatst;
5. de constructies worden verwijderd binnen dertig dagen nadat de verbouwde of herbouwde gebouwen in gebruik zijn genomen.

Openbaar domein

Een aantal regels omtrent openbaar domein werden verduidelijkt. Het vellen van hoogstammige bomen binnen een straal van maximaal 15 m rond een woning (artikel 6.1, 1° Vrijstellingsbesluit) en op het openbaar domein (artikel 6.1, 7° Vrijstellingsbesluit) is vrijgesteld.

Bovendien geldt voortaan een duidelijker onderscheid tussen vrijstellingen voor nieuwe verhardingen op openbaar domein (artikel 10, 1°) en deze voor het wijzigen van bestaande verhardingen op openbaar domein (artikel 10, 2°). De vrijstelling voor nieuwe verhardingen geldt niet langer tot 150 m², maar wel tot 300 m², hetgeen moet toelaten om op eenvoudigere wijze kruispunten anders in te richten en bushaltes en uitwijkplaatsen aan te leggen.

Optimalisatie van telecommunicatie-infrastructuur

Ook voor stedenbouwkundige handelingen met betrekking tot zend- en ontvangstinstallaties voor telecommunicatie gelden bijzondere vrijstellingen. Deze worden verder geoptimaliseerd.

Zo wordt onder meer het begrip “vervanging op dezelfde plaats” uitgebreid. De vervanging op exact dezelfde plaats is problematisch omdat de fundering vaak dient te worden verstevigd. Thans is daarom ook een plaatsing onmiddellijk aansluitend op de bestaande pyloon mogelijk zonder omgevingsvergunning. Bestaande pylonen of masten kunnen voortaan ook zonder omgevingsvergunning volledig of bovengronds worden afgebroken, op voorwaarde dat er geen milieueffectenrapport, passende beoordeling of mobiliteitsstudie is vereist.

2. Handelingen van algemeen belang

Artikel 4.4.7 VCRO laat toe om in een vergunning voor handelingen van algemeen belang af te wijken van stedenbouwkundige voorschriften. Welke werken handelingen van algemeen belang zijn, is bepaald in het Besluit Handelingen van Algemeen Belang van 5 mei 2000.

Het Besluit Handelingen van Algemeen Belang is op vijf punten aangepast, nl. sportinfrastructuur, servicestations, warmte- en koude-netleidingen, begraafplaatsen en dierenasielen.

Sportinfrastructuur

Werken aan zonevreemde, vaak organisch gegroeide, openbare sportinfrastructuur vallen voortaan, onder strikte voorwaarden, onder handelingen van algemeen belang (artikel 3, § 2, 16°-18° Besluit Handelingen van Algemeen Belang). Openbare sportverenigingen en hun infrastructuur hebben immers een maatschappelijk belang.

De voorwaarden zijn dat het gaat om een op regelmatige basis georganiseerde sportactiviteit door een erkende club, en dat een maximale oppervlakte en bouwvolume worden gerespecteerd:

1) als er nog geen vergunde of hoofdzakelijk vergunde gebouwen aanwezig zijn, blijft de grondoppervlakte van het nieuwe gedeelte beperkt tot maximaal 100 m² en het bouwvolume tot maximaal 300 m³;

2) als er reeds vergunde of hoofdzakelijk vergunde gebouwen aanwezig zijn, worden de oppervlakte en het bouwvolume maximaal met 20 % vermeerderd ten opzichte van de op 1 april 2018 bestaande, vergunde of hoofdzakelijk vergunde oppervlakte en bouwvolume. Als de op deze wijze berekende oppervlakte kleiner is dan 100 vierkante meter, kan een totale bijkomende oppervlakte tot 100 m² vergund worden. Als het op deze wijze berekende bouwvolume kleiner is dan 300 m³, kan een totaal bijkomend bouwvolume tot 300 m³ vergund worden.

Voor andere constructies, d.w.z. geen gebouwen, die aansluiten bij en in functie staan van bestaande, (hoofdzakelijk) vergunde sportinfrastructuur gelden als voorwaarden dat de constructies niet hoger zijn dan 15 m en niet groter dan 200 m².

Van servicestations naar dienstenzones

Het begrip “servicestation”, dat op full service stations waar men kan tanken, shoppen, eten en drinken doelde, werd vervangen door het ruimere begrip “dienstenzones”, waaronder ook parkings op openbaar domein waar enkel picknickplaatsen of sanitair aanwezig zijn, ressorteren.

Bovendien vond een rechtzetting plaats: door eerdere wetgeving werd de aanleg van dienstenzones geschrapt als werk van algemeen belang met mogelijke ruimtelijk beperkte impact, zonder dat de aanleg voorkwam op de lijst van werken van algemeen belang. Aldus kon artikel 4.4.7, § 1 VCRO niet worden toegepast. Dat is voortaan wel weer mogelijk. De handelingen die betrekking hebben op de dienstenzones langs wegen zijn immers opgenomen in artikel 2 van het Besluit Handelingen van Algemeen Belang.

Warmte- en koudenetleidingen

Aan de lijst van handelingen van algemeen belang in artikel 2 van het Besluit Handelingen van Algemeen Belang werden de warmte- en koudenetleidingen toegevoegd die bedoeld zijn voor het openbaar distributienet, met inbegrip van de bijbehorende infrastructuur, zoals warmteoverdrachtstations, pompgebouwen, aftakstations en andere. Warmte- en koudenetten vormen een collectieve oplossing voor het verwarmen of koelen van meerdere gebouwen of locaties. Ze faciliteren de recuperatie van restwarmte en de inzet van hernieuwbare energiebronnen. Om de ontwikkeling ervan te stimuleren, worden de openbare leidingen die vereist zijn, toegevoegd aan de handelingen van algemeen belang zodat op een geldige manier kan worden afgeweken van de stedenbouwkundige voorschriften.

Begraafplaatsen

Sinds 2016 is er een decretale grond voor de uitstrooiing, begraving of bewaring van de as van overledenen in bepaalde afgebakende zones buiten begraafplaatsen, de zogenaamde natuurbegraafplaatsen. De vergunningsplichtige handelingen die hiervoor vereist zouden zijn, zoals een reliëfwijziging die de functie van het terrein wijzigt, werden opgenomen in het Besluit Handelingen van Algemeen Belang om ze mogelijk te maken in afwijking van de bestemming.

Dierenasielen en opvangcentra voor wilde dieren

Uit de rechtspraak van de Raad van State en de Raad voor Vergunningsbetwistingen bleek dat het uitbaten van een dierenasiel vaak als onverenigbaar met de bestemming en met de goede ruimtelijke ordening werd beschouwd.  Omwille van het maatschappelijk belang van opvangcentra voor wilde dieren en dierenasielen, werden de werken tot wijziging of uitbreiding van deze gebouwen toegevoegd aan de lijst van handelingen van algemeen belang die een ruimtelijk beperkte impact hebben. Mits een concrete motivering door het vergunningverlenend bestuur kan voor deze handelingen aldus worden afgeweken van de stedenbouwkundige voorschriften.

3. Vergunningsplichtige functiewijzigingen

In Functiewijzigingsbesluit van 14 april 2000 is bepaald dat een aantal functiewijzigingen zijn vrijgesteld van een omgevingsvergunning, nl. het in een woongebouw uitoefenen van functies die complementair zijn aan wonen, zoals kantoorfunctie, dienstverlening en vrije beroepen, verblijfsrecreatie, detailhandel, restaurant, café en bedrijvigheid.

Deze vrijstelling bestond reeds, maar werd nu uitgebreid naar meer dan vijftien jaar oude verkavelingen. De vrijstelling is voortaan ook slechts (mede) afhankelijk van de overeenstemming met de voorschriften van gemeentelijke RUPs, en niet langer van RUPs in het algemeen.

4. Handelingen vrijgesteld van medewerking architect

Niet alle vergunningsplichtige handelingen vereisen de medewerking van een architect. Het besluit van de Vlaamse Regering van 23 mei 2003 tot bepaling van de handelingen die vrijgesteld zijn van de medewerking van de architect somt immers op welke werken kunnen gebeuren zonder architect. Eén van deze werken was het plaatsen van een veranda. Omdat discussie bestond over het begrip “veranda”, werd toegevoegd dat een veranda voor minstens 75% uit glas of een ander doorzichtig materiaal bestaat. Een vergunning is bovendien nog steeds vereist indien de veranda aan een gebouw wordt aangebouwd en er door de bouw van de veranda constructieproblemen (zoals funderingsproblemen) ontstaan of de stabiliteit van aanpalende gebouwen wijzigt.

5. Besluit

Uit de vele geschetste wijzigingen blijkt dat de Vlaamse regering opnieuw blijk geeft van regeldrift. Enigszins paradoxaal lijkt de doelstelling een zekere deregulering te zijn geweest: de mogelijkheden voor zonevreemde handelingen van algemeen belang breiden verder uit, het aantal handelingen vrijgesteld van een vergunningsplicht breidt uit en de afwijkingsmogelijkheden voor oude verkavelingen (15 jaar of ouder) nemen toe.

Of hoe meer, soms toch minder is.

Lees hier het originele artikel