Arrest Raad voor Vergunningsbetwistingen doet heel wat (stik)stof opwaaien (Marlex)

Auteurs: Gregory Vermaercke en Daan Vandenbroucke (Marlex)

Publicatiedatum: 24/03/2021

In haar arrest van 25 februari 2021 heeft de Raad voor Vergunningsbetwistingen de omgevingsvergunning van een Limburgs landbouwbedrijf vernietigd. Het arrest plaatst het (overgangs)stikstofbeleid van de Vlaamse overheid op losse schroeven. Niet alleen voor de landbouwsector, maar ook voor de industriële bedrijvigheid kan het arrest verstrekkende gevolgen hebben.

‘PAS’, what’s in a name?

De Programmatische Aanpak Stikstof (=PAS) is de naam van het door de Vlaamse Regering ontwikkelde stikstofbeleid. Wanneer uitgestoten stikstof (zowel ammoniak als stikstofoxides) op de bodem neervalt, kan dit immers een ernstige bedreiging vormen voor de biodiversiteit in natuurgebieden.

Wanneer een vergunningsplichtige activiteit een ‘betekenisvolle aantasting’ van zo’n beschermd natuurgebied kan veroorzaken, moet voorafgaand aan de vergunningverlening een zogenaamde ‘passende beoordeling’ omtrent de stikstofuitstoot gebeuren. Enkel wanneer men op basis van objectieve gegevens en op absolute wijze kan uitsluiten dat een aangevraagde activiteit een betekenisvolle aantasting met zich zou meebrengen, is een passende beoordeling niet nodig.

Voor de beoordeling van deze stikstofdeposities worden in de PAS drempelwaarden gebruikt die afgetoetst worden ten aanzien van de ‘kritische depositiewaarde’, de grens waarboven het risico op betekenisvolle aantasting bestaat. De huidige PAS voorziet dat een betekenisvolle aantasting uitgesloten is indien blijkt dat de aangevraagde activiteit ten aanzien van de kritische depositiewaarde een toename van stikstofuitstoot van minder dan 5% uitmaakt.

Vernietiging door de Raad

Sedert 2016 werd deze drempel in het kader van het vergunningenbeleid consequent toegepast. Met haar recente arrest zet de Raad de betreffende regeling echter resoluut op losse schroeven.

Een vergunningverlenende overheid kan en mag volgens de Raad een bepaalde activiteit slechts vergunnen als ze de zekerheid heeft dat de uitvoering van de activiteit geen betekenisvolle aantasting met zich meebrengt. Het louter aanwenden van de drempel van 5% zonder concreet aan te geven op grond van welke objectieve gegevens iedere significante aantasting kan worden uitgesloten, is volgens de Raad onvoldoende.

Een toets op concrete en individuele wijze, waarbij ook gebeurlijke cumulatieve effecten dienen te worden onderzocht, kan ‘niet zonder meer vervangen worden door een loutere toetsing aan abstracte kwantitatieve drempels’.

Wat nu met het Vlaamse stikstofbeleid?

Ten gevolge van het arrest van de Raad kunnen/mogen vergunningverlenende overheden aldus niet meer louter uitgaan van de huidige PAS om vergunningen te verlenen. Een meer uitgebreide motivering dringt zich op.

Dit alles had nochtans vermeden kunnen worden. Voor de concrete uitwerking van de PAS werd immers reeds in 2014 in een traject met drie fases voorzien om tot een volwaardige PAS te komen: een overgangsfase, een voorlopige PAS en een definitieve PAS.

Ondanks meerdere alarmbellen (een gelijkaardige PAS-discussie in Nederland, een eerder arrest van de Raad van State…) blijft Vlaanderen tot op heden hangen in de overgangsfase. Dit is frappant, gezien het de bedoeling was om de Programmatische Aanpak voor het aspect Stikstof tegen uiterlijk 2016 (!) te finaliseren.

Door dit getalm van overheidswege zijn de ondernemers nu andermaal de dupe. Vergunningsaanvragers hebben op heden geen duidelijkheid over het geldende stikstofkader. Ook vergunningverleners hebben geen enkele houvast om een aanvraag concreet te onderzoeken. Een algemene stikstofbouwstop leek zelfs in de maak.

Niet alleen dreigt dit het ondernemerschap en de ontwikkelingskansen van bedrijven ernstig te bemoeilijken, bovendien wordt de wettigheid van reeds verkregen vergunningen, verleend op basis van de bepalingen van de PAS (en zeker op basis van de drempelwaarden), ernstig op de helling gezet. Hoewel dit het prangende probleem voor de bedrijven niet wegneemt, stelt zich wel de vraag of de overheid hiervoor niet aansprakelijk is. Kort na de ganse zonnepanelensaga, lijkt het er op dat de Vlaamse Regering in deze opnieuw boter op het hoofd heeft.

Inmiddels liet minister Demir reeds weten dat er nu toch werk gemaakt zou worden van een definitief PAS:

• Via een milieueffectenrapport zullen verschillende scenario’s worden onderzocht voor het terugdringen van de stikstofuitstoot.
• In een tweede fase zal ook de maatschappelijke en socio-economische impact in beeld worden gebracht. Daarbij zal een inschatting worden gemaakt van de kosten, de baten en de impact van de verschillende scenario’s en maatregelen.
• De toevoeging van een openbaar onderzoek zou er bovendien moeten voor zorgen dat alle stakeholders de kans krijgen om hun stem te laten horen met betrekking tot het resultaat van dit rapport.

Hoewel de mediaberichten vooral onheilspellend nieuws aankondigen voor de landbouwsector, mag niet uit het oog verloren worden dat ook de industriële bedrijvigheid en/of de mobiliteitssector geenszins buiten schot blijven. Deze sectoren kunnen dus maar beter ook nauwlettend het aangekondigde openbaar onderzoek opvolgen en opmerkingen formuleren waar nodig.

Of dit definitief PAS de belangen van het leefmilieu met deze van de verschillende actoren op het terrein (landbouw, industrie, mobiliteit…) kan verzoenen -met respect voor de opmerkingen van de Raad en de Europese regelgeving ter zake-, zal uiteraard nog moeten blijken.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Wenst u graag het integrale arrest na te lezen? Klik dan hier.

Lees hier het originele artikel