Hoe vermijd ik schijnzelfstandigheid als consultant? (SBB)

Auteur: Isabel Dillen (SBB)

Publicatiedatum: 17/03/2021

Als zelfstandige ben je je eigen baas: jij bepaalt hoe, wanneer en waar je werkt. Lijkt logisch, maar toch is dat niet altijd het geval. Heb je op papier het statuut van een zelfstandige, maar werk je in realiteit voor een werkgever? Dan werk je eigenlijk in loondienst en ben je dus niet zelfstandig. Behoed je voor deze vorm van ‘schijnzelfstandigheid’ want er hangen consequenties aan vast.

Werknemers tewerkstellen kost een pak geld. België behoort zelfs tot de Europese koplopers op dit vlak. Bedrijven gaan noodgedwongen op zoek naar creatieve manieren om de loonkosten te beperken. Schijnzelfstandigheid als alternatieve oplossing bleef lange tijd onder de radar, maar nu wordt hier veel strenger op gecontroleerd  . 

Zelfstandig of schijnzelfstandig: what’s in a name? 

Toegegeven, de grens tussen beide begrippen is dun, en daar wordt snel al eens tegen gezondigd. Misschien is het voor jezelf ook niet duidelijk of je nu wel of niet zelfstandig bent. Alles staat of valt met de vraag of je al dan niet onder gezag werkt bij jouw opdrachtgever. Bij onzekerheid ga je op basis van de feiten na of je al dan niet als zelfstandige kunt beschouwd worden. Dat geldt ook wanneer je werkt onder de vorm van een vennootschap en je dus via jouw vennootschap jouw opdracht uitvoert. Bij twijfel bieden deze criteria een houvast. Als zelfstandige: 

• kan je zelf  beslissen hoe je de opdracht uitvoert en hoe je je werk indeelt,
• sta je niet onder toezicht en wordt je werk niet gecontroleerd, enkel het eindresultaat telt
• bepaal je zelf hoeveel en wanneer je werkt,
• werk je voor meerdere opdrachtgevers tegelijk (of je zou dat op z’n minst moeten kunnen),
• investeer je zelf in materiaal en mensen, 
• heb je geen vaste inkomensgarantie. 

Werk je als zelfstandige op vaste uren voor een bedrijf? Dat kan. Ook wie volgens een vast uurrooster werkt kan immers zelfstandig zijn. Is er een vermoeden van schijnzelfstandigheid en komt het tot een onderzoek, dan zal de sociale inspectie de verschillende criteria afwegen. 

Hoe vermijd je schijnzelfstandigheid?

Met een waterdicht consultant contract voorkom je al heel wat discussies. In deze blogpost lees je hoe je zo’n overeenkomst opmaakt. Cruciaal hierbij is dat elk vorm van een gezagsrelatie ontbreekt, m.a.w. beide partijen drukken duidelijk de wil uit om op zelfstandige basis samen te werken. Enkele aandachtspunten: 

• vermijd elementen die eigen zijn aan een arbeidsovereenkomst zoals  vakantiegeld, tijdelijke verder uitbetaling loon door de opdrachtgever tijdens ziekte en groepsverzekering.
• investeer in eigen werkmateriaal: aanvaard geen dienst- en kantoormateriaal van je opdrachtgever. 
• hoed je voor exclusiviteitsclausules: een zelfstandige werkt gewoonlijk voor meerdere opdrachtgevers. 
• bepaal zelf je prijzen en voorzie je facturen van duidelijke betaalvoorwaarden. 

Maar een contract alleen is niet genoeg. Belangrijker is dat je de contractbepalingen ook naleeft in de praktijk. Kan je voldoende feitelijk bewijs leveren voor je zelfstandig statuut, dan is er geen vuiltje aan de lucht. Vrees dus niet meteen het ergste.

Van zelfstandige naar werknemer

Komt het toch tot een onderzoek, dan kan de arbeidsrechter je statuut van zelfstandige omzetten in een arbeidsovereenkomst. In principe is het je opdrachtgever die dan de ontdoken sociale bijdragen moet ophoesten tenzij jullie hier contractueel anders over hebben bedongen en de uiteindelijke last bij jou wordt gelegd. Dit kan echter wel alleen maar het geval zijn wanneer je werkt onder de vorm van een vennootschap.  Let dus goed op dat jouw contractspartij geen clausule voorziet waarbij zij alle gevolgen van een herkwalificatie op jouw vennootschap afwentelt! Dat bedrag loopt mogelijk hoog op. Ook verlies jij je fiscale voordelen, eigen aan je zelfstandigenstatuut. Zo’n situatie vermijd je maar beter want de sociale inspectie is niet mals voor deze vorm van sociale fraude.   

Beoordeel zelf altijd het risico

Fraude, het hoge woord is eruit! Waarom tilt men zo zwaar aan schijnzelfstandigheid? Het gaat tenslotte toch om wettelijk aangegeven arbeid? Allemaal goed en wel, maar door jou als zelfstandige tewerk te stellen – en niet als werknemer – bespaart je opdrachtgever natuurlijk ook een pak sociale lasten. En nét die vormen het fundament van onze sociale zekerheid. Long story short: vraagt een potentiële werkgever jou om als consultant te werken, wees dan altijd op je hoede.

Lees hier het originele artikel