De arbeidsrechtelijke gevolgen van corona-ouderschapsverlof (Forum Advocaten)

Arbeid & Sociale zekerheid | 2 oktober 2020

Auteurs: Maxime Jeanray en Jana Kern (Forum Advocaten)

Publicatiedatum: 24/09/2020

De coronacrisis heeft niet alleen de nodige uitdagingen met zich meegebracht op het niveau van gezondheid en economie, maar ook op het niveau van het evenwicht tussen werk en privé. De geleidelijke opstart van de scholen en het aangepaste schoolregime hebben er immers voor gezorgd dat ouders meer tijd moesten vrijmaken om hun kinderen op te vangen, ook tijdens de werkuren.

De overheid heeft daarom een bijzonder systeem van ouderschapsverlof uitgewerkt die het mogelijk maakt om in tijden van corona een evenwicht te vinden tussen werk en de opvang van kinderen: het corona-ouderschapsverlof. Deze maatregel bleek inderdaad tegemoet te komen aan een belangrijke verzuchting van de bevolking. Op 17 september 2020 berichtten verschillende media immers dat ongeveer 160.000 personen reeds gebruik gemaakt hebben van dit corona-ouderschapsverlof.

Maar wat zijn nu de arbeidsrechtelijke gevolgen van het opnemen van dit corona-ouderschapsverlof? U leest het hier:

Wat is het corona-ouderschapsverlof?

Het corona-ouderschapsverlof is een variant van het reeds lang bestaande ouderschapsverlof, zoals opgenomen in de Sociale Herstelwet van 1985 en het Koninklijk Besluit van 1997 tot invoering van het recht op ouderschapsverlof. Het corona-ouderschapsverlof werd ingevoerd door het Koninklijk Besluit nr. 23 van 13 mei 2020.

Alle ouders met kinderen jonger dan 12 jaar (of 21 jaar in het geval van een handicap) kunnen een aanvraag indienen om het corona-ouderschapsverlof te bekomen op voorwaarde dat zij minstens één maand verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst met de werkgever. De werkgever dient evenwel steeds zijn akkoord te verlenen voor het opnemen van het corona-ouderschapsverlof.

De ouders die een aanvraag voor corona-ouderschapsverlof indienen, hebben de keuze uit twee regimes van arbeidsonderbreking: ofwel een halftijdse onderbreking ofwel een onderbreking met 1/5de. De alleenstaande ouders of ouders van een kind met een handicap kunnen ook een voltijdse onderbreking aanvragen.

Een groot verschil met het normale regime van ouderschapsverlof bestaat in het feit dat de uitkeringen (ten laste van de RVA) ongeveer een kwart hoger liggen in het systeem van het corona-ouderschapsverlof.

Het corona-ouderschapsverlof werd initieel voorzien voor werknemers, maar sinds juni 2020 kunnen ook zelfstandigen onder grotendeels dezelfde voorwaarden een aanvraag tot corona-ouderschapsverlof indienen.

Kan ik ontslagen worden omdat ik corona-ouderschapsverlof aanvraag of opneem?

Op basis van de Europese regelgeving is het verboden om werknemers te ontslaan naar aanleiding van het aanvragen of opnemen van (corona-)ouderschapsverlof. De werkgever mag dus niet overgaan tot een ontslag met een motief gestoeld op deze aanvraag. De rechtspraak van het Hof van Justitie gaat bovendien nog verder en oordeelt dat een werkgever ook geen “voorbereidende handelingen” mag treffen. Zo is het Hof van Justitie van oordeel dat het plaatsen van een vacature met het oog op de vervanging van een persoon die ouderschapsverlof heeft aangevraagd of opgenomen, een bereidende handeling is en dus verboden is.

In het Belgische recht verwijst het KB nr. 23 naar de Sociale Herstelwet, waarin de ontslagbescherming van de werknemer, die ouderschapsverlof heeft aangevraagd of opgenomen, bepaald is. Een werkgever mag enkel overgaan tot een ontslag wanneer hij een dringende reden kan aantonen of wanneer hij kan aantonen dat de werknemer ontslagen wordt om een reden die volledig vreemd is aan het (corona-)ouderschapsverlof.

De ontslagbescherming loopt vanaf de schriftelijke aanvraag van het corona-ouderschapsverlof en eindigt 3 maanden na het einde van de schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst of de vermindering van de arbeidsprestaties. Op dit moment kan het corona-ouderschapsverlof worden opgenomen tot uiterlijk 30 september 2020, waardoor de ontslagbescherming (voorlopig) maximaal kan lopen tot eind december 2020.

Wanneer een werkgever zou overgaan tot een ontslag omwille van het corona-ouderschapsverlof en dus in strijd met de ontslagbescherming, dan is een forfaitaire beschermingsvergoeding van 6 maanden loon verschuldigd.

Kan ik mijn oorspronkelijke functie opnemen na het corona-ouderschapsverlof?

De Europese regelgeving bepaalt uitdrukkelijk dat de werknemer na afloop van het ouderschapsverlof het recht heeft om terug te keren in dezelfde functie of, indien dit niet mogelijk zou zijn, in een gelijkwaardige of vergelijkbare functie die in overeenstemming is met zijn of haar arbeidsovereenkomst of arbeidsbetrekking.

Het Belgische recht bevat evenwel geen uitdrukkelijke bepaling die een recht op terugkeer bevat. Het KB tot invoering van het ouderschapsverlof bepaalt enkel dat de uitvoering van de arbeidsovereenkomst geschorst wordt. Wanneer dit KB conform de Europese regelgeving geïnterpreteerd wordt, kan hieruit worden afgeleid dat een werknemer ook naar Belgisch recht een recht op terugkeer naar de oorspronkelijke functie heeft.

Een werkgever die een werknemer na het ouderschapsverlof niet laat terugkeren in zijn oorspronkelijke functie of een gelijkwaardige of vergelijkbare functie, kan geconfronteerd worden met verschillende claims van werknemers. Zo kan een werknemer het impliciet ontslag inroepen of kan men een procedure opstarten bij de arbeidsrechtbank met het oog op de gerechtelijke ontbinding van de arbeidsovereenkomst. Bovendien zou eveneens een schadevergoedingen kunnen worden gevraagd op basis van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek.

Kan ik mijn thematisch verlof, tijdskrediet of loopbaanonderbreking vervangen door het corona-ouderschapsverlof?

Het lopende thematische verlof, tijdskrediet of loopbaanonderbreking kan in overleg met de werkgever geschorst worden en kan aldus vervangen worden door een opname van het corona-ouderschapsverlof.

Het thematische verlof, tijdskrediet of loopbaanonderbreking zal na het corona-ouderschapsverlof gewoon hernomen worden. De periode van corona-ouderschapsverlof wordt niet afgetrokken van de maximale duur van het thematische verlof, tijdskrediet of loopbaanonderbreking.