Bescherming van de Belgische klokkenluider: Wat met fiscale fraude? (Bloom Law)

Auteur: Alexander Delafonteyne (Bloom Law)

De Europese klokkenluidersrichtlijn (2019/1937) moest in theorie ten laatste op 17 december 2021 door de Belgische wetgever in interne regelgeving worden omgezet. Ons land heeft hiertoe de spreekwoordelijke boot gemist, en werd hiervoor door de Europese Commissie al op de vingers getikt. Op 8 juli 2022 werd door de ministerraad een voorontwerp van de wet goedgekeurd – de  implementering van de wettekst lijkt er uiteindelijk toch aan te komen. 

Algemeen

De Europese klokkenluidersrichtlijn (2019/1937) voorziet in minimale bescherming van de nationale klokkenluiders. Zo is er sprake van een gedwongen invoering van zowel interne als externe meldkanalen, wordt er een getrapt meldsysteem vooropgesteld en wordt er ingezet op een uniform sanctieapparaat.

Op vandaag kent België geen uniforme regelgeving die de klokkenluiders de nodige bescherming biedt. Het wetgevend kader is op dat vlak zeer versnipperd. Ons land kent enkel een uitgeschreven procedure in de publieke sector, en ook in de preventieve antiwitwaswetgeving wordt reeds in een (beperkte) meldprocedure voorzien.

Wie is klokkenluider?

Het voorontwerp van de Belgische wetgeving heeft het over de bescherming van ‘elke natuurlijke persoon die, hetzij in de context van zijn werkgerelateerde activiteiten verkregen informatie over inbreuken meldt of openbaar maakt, hetzij buiten de context van een werkgerelateerde activiteit verkregen informatie over inbreuken meldt of openbaar maakt.

Concreet geldt de bescherming geldt voor zowat alle personen die een inbreuk willen melden die in werkgerelateerde context zou zijn vastgesteld. Het gaat zowel over huidige als ex-werknemers, ambtenaren of zelfstandigen maar evengoed stagairs en vrijwilligers komen in aanmerking. Net als derden die verbonden zijn met de klokkenluider (denk aan familie, collega’s of vertrouwenspersonen). Ook anonieme klokkenluiders vallen onder de richtlijn, op voorwaarde dat zij later geïdentificeerd worden

Getrapt meldsysteem

Het uithangbord van de vernieuwde klokkenluidersbescherming is ongetwijfeld het getrapt meldsysteem, dat concreet bestaat uit volgende kanalen;

• Intern kanaal: vooreerst heeft elk bedrijf dat meer dan 50 werknemers telt, de verplichting om een zogenaamd intern meldkanaal in het leven te roepen. Dit kanaal moet elke mogelijke klokkenluider de mogelijkheid bieden om informatie over eventuele inbreuken te kunnen melden. Een melding kan in persoon, schriftelijk of telefonisch gebeuren.
• Extern kanaal: de betrokken persoon die wenst tot melding over te gaan, heeft daarnaast steeds de mogelijkheid om zich rechtstreeks te wenden tot een kanaal dat door de overheid wordt opgezet. Concreet kan een melding worden gedaan bij zowel de Federale Ombudsman als de sectorale instanties (denk bijvoorbeeld aan de FSMA).
•  Openbaarmaking: in bepaalde gevallen (indien er bijvoorbeeld ernstige redenen zijn om aan te nemen dat het openbaar belang bedreigd wordt) kan onmiddellijk tot openbaarmaking worden overgegaan.

Materieel toepassingsgebied: ook voor belastingfraude!

Zeer opvallend is het feit dat de Belgische wetgever voornemens is het toepassingsgebied van de Europese klokkenluidersrichtlijn uit te breiden naar belastingfraude; in het wetsontwerp gedefinieerd als elke inbreuk op de fiscale reglementering.

Inmiddels werd door de Minister van Financiën één en ander toegelicht. Vooreerst zullen hogergenoemde externe meldkanalen integraal van toepassing zijn op belastingfraude. Daarnaast werd door de FOD Financiën een werkgroep opgericht onder leiding van het Comité Anti-Fraude (het CAF) om een concrete invulling te geven aan bedoeld extern meldpunt.

Ten derde zal het ook steeds mogelijk blijven om fraude mogen melden aan de FOD Financiën. Nieuw is het feit dat de hangende klokkenluidersregeling nu ook bescherming zal bieden tegen represailles aan de melder.

Het op te richten meldpunt moet in de toekomst leiden tot een eenvormig kanaal en procedure om meldingen te doen aan de fiscale administratie. Daarnaast werd door de minister van Financiën ook meegegeven dat er overleg geweest inzake de oprichting van een meldpunt tussen de FOD Financiën en de SIOD. De bestaande meldprocedure zoals op vandaag voorzien in de preventieve antiwitwaswetgeving, zal

Conclusie

De implementering van de Europese klokkenluidersrichtlijn zal wellicht nog voor het einde van dit jaar plaatsvinden. De wettekst moet in de eerste plaats eenheid brengen in de bescherming van de Belgische klokkenluiders, en daarnaast de (beperkte) bestaande procedures verfijnen.

De strijd tegen fiscale fraude staat duidelijk hoog op de agenda van de Belgische wetgever, reden waarom ook de melder van eender welke inbreuk op de fiscale reglementering de hierboven uiteengezette bescherming zal genieten. Uitkijken is het nu naar de interne aanpassingen die de Belgische bedrijven zullen moeten maken, en vooral binnen welke termijn.

Bron: Bloom Law