De aanstelling van een voorlopig bewindvoerder of mandataris ad hoc (DLPA Advocaten)

Auteurs: Klaas Vanneste en Emiel Grosjean (DLPA Advocaten)

In een vorige editie van deze reeks stonden we kort stil bij de mogelijkheden om besluiten van een vennootschapsorgaan (het bestuursorgaan, de algemene vergadering, …) nietig te laten verklaren. In sommige situaties biedt deze sanctie geen oplossing voor conflicten die de besluitvorming van vennootschapsorganen overstijgen of belemmeren. In dergelijke omstandigheden kan de aanstelling van een lasthebber ad hoc of een voorlopig bewindvoerder soms soelaas bieden.

• Voorlopig bewindvoerder vs. lasthebber ad hoc
• Voor welke situaties?
• Wanneer? Uitzonderlijk!
• Conclusie

Voorlopig bewindvoerder vs. lasthebber ad hoc

De voorlopig bewindvoerder is een door de (kortgeding)rechter aangestelde mandataris die belast wordt met het waarnemen van het bestuur van de vennootschap. Afhankelijk van de omvang van het mandaat kan de bevoegdheid van de mandataris zich uitstrekken tot het volledige bestuur van de vennootschap, dan wel tot enkele specifieke en welomschreven taken of bevoegdheden.

In het eerste scenario spreekt men van een voorlopig bewindvoerder in de eigenlijke zin van het woord, die optreedt als een orgaan van de vennootschap en die de bevoegdheden van het bestuur van de vennootschap volledig overneemt. Het bestuursorgaan wordt zo (tijdelijk) ontzet uit zijn beslissings- en vertegenwoordigingsbevoegdheid. Deze bevoegdheden worden dan (tijdelijk) waargenomen door de voorlopig bewindvoerder.

In het tweede scenario spreekt men eerder van een lasthebber ad hoc, aan wie slechts specifieke bevoegdheden of taken worden opgedragen. Enkele voorbeelden zijn het uitoefenen van een vetorecht ten aanzien van bepaalde beslissingen van het bestuursorgaan of het uitoefenen van bepaalde taken, zoals het bijeenroepen van een algemene vergadering wanneer het bestuursorgaan dit weigert of het vertegenwoordigen van de vennootschap bij het uitvoeren van een bepaalde transactie. Het bestuursorgaan blijft dan in werking, maar enkel in de mate dat en voor zover dit verenigbaar is met het mandaat van de lasthebber ad hoc.

Voor welke situaties?

De aanstelling van een voorlopig bewindvoerder is in essentie een remedie tegen een niet (naar behoren) functionerend bestuursorgaan of een foutief samengesteld bestuursorgaan. Het doel van de aanstelling bestaat er in om de continuïteit van de onderneming te waarborgen of een verlamming van de vennootschap te voorkomen, in het belang van o.m. de schuldeiseres en aandeelhouders van de vennootschap.

Klassieke scenario’s waarbij de tussenkomst van een voorlopig bewindvoerder een adequate oplossing kan zijn, zijn de volgende:

• in geval van betwisting omtrent de samenstelling van het bestuur:wanneer er betwisting bestaat over de geldige samenstelling van het bestuur, bijvoorbeeld bij een gecontesteerde benoeming van een bestuurder, ontstaat er voor de gedupeerde/eiser een risico dat de gecontesteerde bestuurder – in afwachting van een uitspraak ten gronde omtrent zijn benoeming – daden van bestuur en vertegenwoordiging stelt die de vennootschap kunnen schaden en die nadien niet meer kunnen worden teruggedraaid. In dit scenario kan het aangewezen zijn dat het bestuur tijdelijk wordt waargenomen door een onafhankelijke bewindvoerder, tot wanneer het conflict over de aanstelling van de gecontesteerde bestuurder ten gronde wordt beslecht door een bodemrechter.
• in geval van ernstige onenigheid binnen het bestuursorgaan of tussen bestuurders:Een voorbeeld is een besloten vennootschap met meerdere bestuurders die elk individueel bevoegd zijn om de vennootschap te vertegenwoordigen ten aanzien van derden. Wanneer er ernstige onenigheid bestaat tussen deze bestuurders, ontstaat er een potentieel risico dat elke bestuurder zijn eigen weg gaat en handelingen stelt namens de vennootschap die onverenigbaar zijn met de handelingen die de andere bestuurder namens de vennootschap zou stellen. Een voorlopig bewindvoerder kan in dit geval soms soelaas bieden.

De (kortgeding)rechter kan ook ingrijpen en een voorlopig bewindvoerder aanstellen wanneer het vennootschapsbelang en de belangen van een minderheidsaandeelhouder ernstig in het gevaar dreigen te komen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn in situaties waarin de rechten van minderheidsaandeelhouders flagrant worden miskend en/of er aanwijzingen zijn van misbruik van vennootschapsgoederen.

Wanneer? Uitzonderlijk!

Het hoeft weinig betoog dat de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder een uitzonderlijke maatregel is. Deze beslissing veronderstelt immers een verregaande inmenging van de rechtbank in het reilen en zeilen of de interne keuken van een onderneming.

Meestal wordt een voorlopig bewindvoerder aangesteld in een kortgeding procedure, wanneer een onmiddellijke tussenkomst van de kortgedingrechter vereist is om schade van een bepaalde omvang of ernstige ongemakken te voorkomen ter vrijwaring van schijnbaar legitieme belangen. In essentie is de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder dan ook slechts een tijdelijke maatregel met een bewarend karakter, of anders gezegd, om een conflictueuze situatie tijdelijk te ontmijnen in afwachting van een uitspraak over de grond van de zaak of een definitieve oplossing voor het conflict.

Daarnaast zal de kortgedingrechter bij de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder in het bijzonder moeten nagaan of de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder effectief als oplossing kan dienen om het legitieme belang van de verzoekende partij te beschermen, dat er geen minder ingrijpendere maatregelen voorhanden zijn om hetzelfde doel te bereiken en dat de maatregel niet disproportioneel is ten aanzien van de schade die dit voor de vennootschap teweeg kan brengen.

Conclusie

De aanstelling van een voorlopig bewindvoerder is een ingrijpende en verregaande maatregel die de bevoegdheden van het bestuursorgaan van een vennootschap tijdelijk aan banden legt ter bescherming van legitieme belangen in spoedeisende gevallen. Deze maatregel wordt dan ook niet lichtzinnig toegekend. Niettemin zijn er bepaalde situaties denkbaar waarbij de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder of een lasthebber ad hoc een noodzakelijke en geschikte maatregel is. De slaagkansen van zo’n verzoek, alsook de omvang en duur van het gevraagde mandaat, zullen uiteraard steeds heel sterk afhankelijk zijn van de concrete situatie.

Bron: DLPA Advocaten