Klokkenluidersregelingen: wet federale publieke sector goedgekeurd (Eubelius)

Auteurs: Liesbet Vandenplas, Anneleen Van de Meulebroucke en Sietse Wils (Eubelius)

Een update over de omzetting van de Europese Klokkenluidersrichtlijn (Richtlijn 2019/1937) in de Belgische wetgeving dringt zich opnieuw op. In deze bijdrage schetsen we de stand van zaken voor de publieke sector op het federale niveau.

Wat is de stand van zaken van de wetgeving?

De Kamer heeft op 8 december 2022 het wetsontwerp “betreffende de meldingskanalen en de bescherming van de melders van integriteitsschendingen in de federale overheidsinstanties en bij de geïntegreerde politie” goedgekeurd.

De wet zal – na bekrachtiging en afkondiging – tien dagen na bekendmaking in het Belgisch Staatsblad in werking treden. Ze voorziet, in tegenstelling tot de wet voor de private sector, dus niet in een inwerkingtredingsperiode van twee maanden.

Voor welke federale overheden gelden de nieuwe verplichtingen?

De wet zal van toepassing zijn op de “federale overheidsinstanties”. Daaronder vallen de federale administratieve overheden (bijvoorbeeld de FOD’s, POD’s en autonome overheidsbedrijven), de beleidsorganen (zie KB van 19 juli 2001) en alle andere instanties of diensten die van de federale overheid afhangen en niet tot de private sector behoren, zoals Federale Ombudsmannen en de Gegevensbeschermingsautoriteit. Deze opsomming is niet exhaustief.

Welke verplichtingen worden ingevoerd?

Volgende krachtlijnen moet u onthouden:

• Het voorwerp van melding in de publieke sector zijn integriteitsschendingen. Een integriteitsschending is:
  1. ofwel een bedreiging voor of schending van het algemeen belang, die:
     • een inbreuk vormt op het rechtstreeks toepasselijke Unierecht, wetten, besluiten, omzendbrieven en interne regels of interne procedures van toepassing op federale overheidsinstanties en hun personeelsleden; en/of
     • een risico voor het leven, de gezondheid of de veiligheid van personen of het milieu inhoudt; en/of
     • neerkomt op een ernstige tekortkoming in de professionele verplichtingen of het beheer van een federale overheidsinstantie;
  2. ofwel het welbewust bevel of advies om een integriteitsschending vermeld onder (1.) te begaan.
• Meldingen moeten mogelijk zijn voor een brede groep van personen. Niet alleen werknemers en zelfstandigen, maar ook aandeelhouders, personen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan, vrijwilligers, stagiairs, personeel van (onder)aannemers en leveranciers moeten inbreuken kunnen melden.
• Anonieme meldingen zijn altijd mogelijk, in tegenstelling tot wat het geval is in de private sector.
• Er is geen cascaderegeling: de drie meldingswijzen (namelijk interne melding, externe melding en openbaarmaking) staan op voet van gelijkheid. In elk van deze gevallen is de melder onder bepaalde voorwaarden beschermd.
• Interne meldingen gebeuren in beginsel bij de federale overheidsinstantie zelf. De Federale Interneauditdienst is echter het verantwoordelijke meldingskanaal voor de beleidsorganen bedoeld in het KB van 19 juli 2001 of wanneer een federale administratieve overheid (nog) geen intern meldingskanaal heeft opgericht.
• Het externe meldingskanaal wordt bij de Federale Ombudsmannen opgericht.
• Een federale overheidsinstantie moet kanalen en procedures voor de interne melding en voor de opvolging daarvan opzetten, na overleg met de representatieve vakorganisaties volgens het toepasselijke syndicaal statuut.
• De federale overheidsinstantie moet meldingen tijdig en binnen bepaalde strikte termijnen behandelen en opvolgen, en er feedback over geven aan de melder.
• Beschermingsmaatregelen gelden niet alleen voor de melder, maar ook voor facilitators en derden die verbonden zijn met de melders.
• De bepalingen zijn van openbare orde; er zijn dus geen statutaire of contractuele afwijkingen mogelijk.

Wat nu?

U doet er goed aan de invoering van een intern meldingskanaal in uw federale overheidsinstantie alvast voor te bereiden. Bevraag u over mogelijke dienstverleners voor een meldingskanaal en bereid een ontwerp van procedure voor.

Bron: Eubelius