Aanverwante overeenkomsten bij de aandelenoverdracht (DLPA Advocaten)

Auteurs: Trees Vuylsteke en Emiel Grosjean (DLPA Advocaten)

De overdracht van aandelen gaat vaak gepaard met bijkomende afzonderlijke afspraken die de toekomstige relatie regelen tussen de koper en verkoper van aandelen. Idealiter legt men deze afspraken vast in afzonderlijke overeenkomsten, zoals een aandeelhoudersovereenkomst, managementovereenkomst, escrow overeenkomst, vendor loan overeenkomst, huurovereenkomst, service level agreement,… In wat volgt geven wij u een beknopt overzicht van enkele van de meest voorkomende aanverwante overeenkomsten.

Aandeelhoudersovereenkomst

Indien er na een overdracht van aandelen meerdere aandeelhouders betrokken zijn of blijven bij de targetvennootschap – bijvoorbeeld omdat slechts een deel van de aandelen werd verkocht, omdat er meerdere kopers zijn of omdat de verkoper terug instapt door aandelen te verwerven van de vennootschap-koper van de aandelen – is het gebruikelijk om afspraken tussen aandeelhouders op te nemen in een aandeelhoudersovereenkomst.

Gelet op het vertrouwelijk karakter van een aandeelhoudersovereenkomst, is deze overeenkomst bij uitstek het instrument om afspraken vast te leggen die partijen liever niet opnemen in de publiek consulteerbare statuten van de targetvennootschap.

Naast de klassieke overdrachtsbeperkingen zoals een voorkooprecht, volgrecht of volgplicht, vindt men hier vaak ook aan- en/of verkoopopties in terug waarbij de voorwaarden voor het lichten van de optie kunnen verschillen naargelang er sprake is van een bad, good en/of early leaversituatie.

Wanneer de aandeelhouder ook via een managementovereenkomst verbonden is met de vennootschap, kan de wijze waarop deze managementovereenkomst beëindigd wordt gekoppeld worden aan de good of bad leaversituatie. Een manager die tot de pensioenleeftijd of tot zijn overlijden actief blijft in de vennootschap zal, bij het lichten van de optie op zijn aandelen, anders vergoed worden dan een manager die vertrekt in voor de vennootschap schadelijke omstandigheden. Het hoeft geen betoog dat een correcte omschrijving van de mogelijke good of bad leaver situaties van cruciaal belang is.

Ook strategische en commerciële afspraken tussen aandeelhouders krijgen vaak vorm in een aandeelhoudersovereenkomst. Een standstill-clausule verhindert dat partijen hun participatie zouden overdragen tijdens de afgesproken periode. Verder kunnen partijen een gezamenlijke exit-strategie vastleggen of stemafspraken uitwerken over bijvoorbeeld de voorwaarden waaronder een statutenwijziging of een kapitaalsverhoging / bijkomende inbreng in de toekomst kan plaatsvinden. Traditioneel verbinden partijen zich er ook toe geen concurrentie aan te gaan met de activiteiten van de vennootschap en geen personeel af te werven zolang zij aandeelhouder zijn en gedurende een in de overeenkomst bepaalde periode na het einde van hun aandeelhouderschap.

Tot slot bevat een aandeelhoudersovereenkomst meestal ook afspraken om een vlotte werking van de vennootschap en haar organen te kunnen garanderen. Men denkt daarbij aan de toekenning van voordrachtrechten – die specifieke aandeelhouders het recht geven één of meerdere bestuurders ter benoeming voor te dragen -, het toekennen van vetorechten aan bestuurders die de meerderheidsaandeelhouder vertegenwoordigen, het vastleggen van key decisions die enkel via een bijzondere meerderheid binnen het bestuursorgaan kunnen genomen worden, het uitwerken van een mechanisme om een deadlocksituatie op te lossen, …

Management- of dienstverleningsovereenkomst

Soms blijft een overdrager na de verkoop van (een deel van) zijn aandelen tijdelijk of op langere termijn operationeel actief in de vennootschap, via een managementovereenkomst. Zowel de vennootschap als de manager hebben er in dat geval belang bij dat er goede afspraken worden gemaakt over de duurtijd van de overeenkomst, de opdracht van de manager, zijn verantwoordelijkheid, de gevallen waarin de overeenkomst (voortijdig) beëindigd kan worden, …

Partijen doen er goed aan om niet alleen in de overeenkomst tot overdracht van aandelen maar ook in de management- of dienstverleningsovereenkomst een niet-concurrentiebeding en niet-afwervingsbeding op te nemen. De niet-concurrentie- en niet-afwervingsverbintenis van een verkoper van aandelen zal immers sneller aflopen dan deze van de dienstverlener: daar waar de verkoper nog gedurende maximaal 3 jaar na de verkoop van zijn aandelen gehouden kan blijven tot niet-concurrentie en niet-afwerving ten aanzien van de vennootschap, blijft de niet-concurrentie- en niet-afwervingsverplichting van de dienstverlener uitwerking hebben tot maximaal 3 jaar na het beëindigen daarvan. Dit is ook logisch, nu de manager nog betrokken blijft bij de werking van de vennootschap die hij verkocht.

Escrow overeenkomst en vendor loan

In onze vorige publicatie werd reeds toegelicht dat partijen bij de redactie van de SPA verschillende opties hebben om zowel de berekening als de betaling van de prijs te moduleren.

Zo kunnen partijen ervoor kiezen om een deel van de prijs op een geblokkeerde rekening te plaatsen (i.e. een escrow-rekening), zodat beide partijen betalingszekerheid bekomen wanneer er zich na closing (g)een inbreuk op de verklaringen en waarborgen uit de SPA voordoet. De escrow rekening kan een gemeenschappelijke rekening zijn onder toezicht van een escrow agent, een notaris of de raadslieden van beide partijen. De escrow overeenkomst is bijgevolg een meerpartijenovereenkomst waarbij ook een notaris, bank of advocaat/advocatenkantoor betrokken zijn.

Belangrijk daarbij is dat er duidelijke afspraken worden gemaakt omtrent de voorwaarden waaronder het geblokkeerde bedrag kan vrijgegeven worden aan de koper of verkoper. Dit kan bijvoorbeeld op gemeenschappelijk verzoek van de koper en de verkoper of na voorlegging van een in kracht van gewijsde getreden rechterlijke beslissing over de bestemming van het geblokkeerde bedrag. Ook kunnen partijen voorzien in een gefaseerde vrijgave van het geblokkeerde bedrag ten voordele van de verkoper, zodat bijvoorbeeld jaarlijks een bedrag wordt vrijgegeven aan de verkoper op voorwaarde dat de koper voordien geen inbreuken op de verklaringen en waarborgen heeft gemeld.

Ook wanneer de verkoper een vendor loan toestaat aan de koper, worden de modaliteiten van deze lening best vastgelegd in een afzonderlijke overeenkomst. Van belang hierbij is vooral het karakter van de lening (lening op afbetaling, bullet, …), de duurtijd van de lening, de eventuele mogelijkheid van de koper / kredietnemer om vervroegde kapitaalaflossingen te doen, de gevallen waarin de lening onmiddellijk opeisbaar wordt, de berekening van de interesten en het al dan niet achtergesteld karakter van de lening. Soms eist de verkoper / kredietgever specifieke garanties van de koper / kredietnemer, zoals een verbod om dividenden of tantièmes uit te keren voorafgaand aan de integrale terugbetaling van de vendor loan, behoudens mits toestemming van de verkoper / kredietgever.

Bron: DLPA Advocaten