Erfbelasting op kunstwerken in het Vlaams Gewest: wetgever biedt meer ademruimte voor wie ‘cultuurgoederen’ erft (Lydian)

Auteur: Geert De Neef (Lydian)

HUIDIGE REGELS

Erfbelasting dient in principe in geld betaald te worden. Wel bestaat er in België en in het Vlaams Gewest al enige tijd de mogelijkheid om de erfbelasting te betalen met ‘kunstwerken’. Wel dienen deze -tot op heden- een internationale faam te hebben of tot het Belgisch roerend erfgoed te behoren. Het idee hierachter is eenvoudig: de overheid wil deze kunstwerken in eigen land en in onze eigen musea houden.

In het Vlaams Gewest komen momenteel ‘kunstwerken’ in aanmerking waarvan de Vlaamse regering op eensluidend advies van een bijzondere commissie erkent dat ze tot het roerend cultureel erfgoed van het Vlaams Gewest behoren of dat ze internationale faam genieten.

Om in aanmerking te komen, moeten de ‘kunstwerken’ in hun geheel deel uitmaken van de nalatenschap of op de dag van het overlijden in hun geheel toebehoren aan de overledene of aan zijn langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende of aan de erfgenamen, legatarissen of begiftigden.

ONBEKEND ÉN ONBEMIND

Tot op heden wordt er in de praktijk echter (te) weinig gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. De toepassing van het regime verloopt vrij moeizaam en is overigens weinig gekend.

Dit heeft de Vlaamse regering er toe aangezet om het regime dat in het Vlaams Gewest bestaat op enkele punten aan te passen, om het aantrekkelijker te maken en een nieuwe dynamiek tot stand te brengen. Hiertoe wordt het toepassingsgebied uitgebreid, wordt er een extra fiscale korting voorzien, evenals de mogelijkheid om reeds voor het overlijden een “advies” te vragen.

De aanpassingen zouden zeer binnenkort in werking moeten treden, en alleszins uiterlijk op 1 juli 2023.

WAT BIEDT DE NIEUWE REGELING IN CONCRETO?

De belangrijkste wijzigingen die door het Vlaams Decreet van 10 maart 2023 (BS 23 maart 2023) worden aangebracht, zijn de volgende:

• De huidige regeling voorziet dat ‘kunstwerken’ in aanmerking komen. De Vlaamse regering was van mening dat deze term te eng was. Daarom wordt in de aangepaste regeling verwezen naar  ‘cultuurgoederen’. Hierbij moet het wel gaan om ‘topstukken’ of ‘sleutelwerken’: werken dus met een uitzonderlijk belang. Het gaat niet alleen om schilderijen en beeldhouwwerken, maar ook archeologische vondsten, juwelen, manuscripten, wetenschappelijke objecten, …
• Er wordt verder gespecifieerd dat de cultuurgoederen op de dag van het overlijden in hun geheel in volle eigendom moeten toebehoren aan de overledene en/of aan zijn langstlevende echtgenoot of zijn wettelijk samenwonende partner en/of zijn erfgenamen, legatarissen of begiftigden.
• De marktwaarde van de cultuurgoederen wordt in het kader van de regeling verhoogd met 20% (zodat de totale waarde op 120% komt voor toepassing van deze regeling). Dit kan een belangrijke stimulans zijn om het vernieuwde systeem in overweging te nemen. Indien hierdoor de waarde van het cultuurgoed hoger is dan de verschuldigde belasting, kan, in bepaalde gevallen, het saldo terugbetaald worden.
• Niet enkel de erfbelasting zelf, maar ook de ‘toebehoren’ kunnen betaald worden met cultuurgoederen. Het gaat dan o.m. om eventuele nalatigheidsinteresten, administratieve geldboetes, belastingverhogingen, …
• Volledig nieuw is dat men voorafgaand en bindend advies kan vragen of een bepaald cultuurgoed na het openvallen van de nalatenschap in aanmerking kan komen voor deze regeling. Op deze manier kan men reeds voor het overlijden een zekerheid krijgen.

Wat de procedure zelf betreft, kunnen de erfgenamen in elke fase van de procedure aan de Vlaamse belastingdienst te kennen geven dat ze hun verzoek tot inbetalinggeving intrekken. Opgelet: indien de Vlaamse regering de marktwaarde van het cultuurgoed al heeft vastgesteld in een formele beslissing, zal die waarde in elk geval worden gehanteerd voor de berekening van de verschuldigde erfbelasting. Als de erfgenamen dus niet akkoord gaan met de waardering door het bevoegde orgaan (de “Topstukkenraad”), moeten ze hun verzoek intrekken voordat de Vlaamse regering die waardering heeft vastgeklikt in een beslissing.

Bron: Lydian