Overheidsopdrachten en concessies: naar betere monitoring en meer transparantie (KPMG Law)

Auteur: Karen de Braekeleer (KPMG Law)

Op 16 februari 2023 is de wetswijziging van 8 februari 2023 in het Belgisch Staatsblad verschenen. Met die wetswijziging wil de overheid een aantal maatregelen nemen om de transparantie en monitoring te bevorderen rond het gunnen van overheidsopdrachten.

Er zijn een aantal belangrijke wijzigingen:

Breder gebruik van elektronische platformen

De wetswijziging wil het gebruik van elektronische platformen veralgemenen om offertes in te dienen. De federale overheid probeert zo de nodige gegevens te verzamelen om een monitoring te kunnen doorvoeren, bijvoorbeeld het aantal kmo’s dat deelneemt aan overheidsopdrachten. De overheid zal daarom meer gebruik maken van de gegevens die beschikbaar zijn in het proces-verbaal van de opening van de offertes. Daardoor vervalt de huidige uitzondering die het gebruik van elektronische platformen niet verplicht voor overheidsopdrachten onder de Europese drempels die worden geplaatst door een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking of oproep tot mededinging. Vanaf 1 september 2023 moeten offertes voor zulke overheidsopdrachten ook via elektronische platformen worden ingediend. Aanbesteders in zowel klassieke als speciale sectoren kunnen daarvoor het e-Procurement platform van de FOD BOSA gebruiken. Voor opdrachten voor een waarde minder dan 30.000 euro verandert er in dat opzicht niets.  Voor zulke kleinere opdrachten is het gebruik van elektronische platformen dus niet verplicht.

De veralgemening van de aankondiging van gegunde opdrachten

De wetswijziging bevat ook een veralgemening van de aankondiging van gegunde opdrachten. Die verplichting bestaat al voor overheidsopdrachten boven de Europese drempels, maar nu wordt ze dus ook uitgerold voor opdrachten onder die drempels. Meer bepaald moet de aanbesteder, voor de overheidsopdrachten onder de Europese drempels, telkens een vereenvoudigde aankondiging van gegunde opdracht invullen (ook wanneer hij een gemotiveerde beslissing tot stopzetting neemt). Dat moet zorgen voor grotere transparantie bij overheidsopdrachten. Ook hier geldt dat deze wijziging al op 1 september 2023 in werking treedt.

Voor opdrachten gebaseerd op een raamovereenkomst geldt er een bijkomende verplichting. Bij een raamovereenkomst is het niet voldoende om alleen de aankondiging van een gegunde opdracht bekend te maken. Voor de opdrachten gebaseerd op die overeenkomst moeten er jaarlijks aanvullende inlichtingen worden verstrekt (cf. artikel 163, §2 van de wet van 17 juni 2016) aan het comité over het bestuur van de overheidsopdrachten en concessies en de totale waarde van dergelijke opdrachten per begunstigde onderneming (opgesplitst naar werken, leveringen of diensten). De FOD BOSA ontwikkelt een tool om de informatievergaring te faciliteren. De doorgave zal voor het eerst moeten gebeuren begin 2025 (met betrekking tot de gegevens voor het jaar 2024).

De voormelde jaarlijkse rapporteringsplicht is echter geen vorm van continue monitoring en vervangt de door de aanbesteders door te voeren continue monitoring dan ook niet. Aanbesteders blijven verantwoordelijk voor het doorvoeren van een continue monitoring van het gebruik van de raamovereenkomst, zodat kan worden nagegaan of de maximale hoeveelheid of waarde van de raamovereenkomst niet wordt overschreden. Ter herinnering, aanbesteders moeten erover waken dat de aankondiging en, in voorkomend geval, de opdrachtdocumenten een maximale hoeveelheid of waarde bepalen voor de te verrichten werken, leveringen of diensten. De afwezigheid van deze vermelding is strijdig met het beginsel van gelijke behandeling en het transparantiebeginsel (zie overweging 61 van het arrest C-23/20 van 17 juni 2021 van het Hof van Justitie (Simonsen & Weel)).

Ten slotte zullen er ook voor de opdrachten van beperkte waarde jaarlijks kerngegevens moeten worden verstrekt, vergelijkbaar met de opdrachten gebaseerd op een raamovereenkomst. Ook die kennisgeving moet voor het eerst vanaf begin 2025 plaatsvinden.

Dankzij deze maatregelen zal ons land over meer kwalitatieve gegevens kunnen beschikken om aan zijn statistische verplichtingen (ex. richtlijnen 2014/24/EU, 2014/25/EU en 2014/23/EU) te voldoen. De nieuwe wetswijziging voorzien niet in een specifieke sanctie als voormelde wijzigingen niet worden nageleefd. Toch doen aanbesteders er goed aan de transparantieverplichtingen nauwgezet en stipt na te leven. Door de FOD BOSA zullen immers indicatoren worden ontwikkeld voor om na te gaan of elke aanbesteder de transparantieverplichtingen heeft nageleefd, bijvoorbeeld door cijfers publiek toegankelijk te maken en ze ter beschikking te stellen aan het maatschappelijke middenveld en de media). Voor dit laatste aspect moet nog een KB worden aangenomen.

Bron: KPMG Law