Scrapers en crawlers zijn vaak illegaal omdat ze het databankrecht schenden (Sirius Legal)

Databankrecht?

Het databankrecht is een bijzonder beestje in de intellectuele eigendomsrechten. Het auteursrecht, het merkenrecht, het modellenrecht en andere intellectuele eigendomsrechten beschermen een specifieke intellectuele creatie (een boek, een beeld, een model, een merknaam). Het databankrecht echter beschermt vooral de investering (in denkwerk, tijd of -vooral- geld) die iemand (meestal een bedrijf) gestopt heeft in het opbouwen van een databank. Het is daarbij niet de inhoud van die databank die beschermd is, maar wel de databank, de structuur dus op zich, tenminste voor zover bewezen kan worden dat er aanzienlijke investeringen gedaan zijn om de databank tot stand te brengen.

De Belgische Databankwet uit 1998, die overigens zoals zo vaak de omzetting is van een Europese richtlijn, verbiedt derden om een ganse databank zomaar te kopiëren én verbiedt om systematisch en herhaald kleine opvragingen uit databanken te doen “indien zij strijdig zijn met een normale exploitatie van die databanken of zij ongerechtvaardigde schade toebrengen aan de rechtmatige belangen van de producent van de databank.”

Databanken en internet

De Databankwet dateert, zoals gezegd, uit 1998, een tijd waarin het internet nog in de kinderschoenen stond en een databank vaak een Access of Excel bestand was dat ergens op de eigen server, intern bij een bedrijf draaide.

De voorbije 25 jaar is de wereld echter aardig veranderd en vandaag is de vaststelling dat héél veel “databanken” eigenlijk publiek toegankelijke websites zijn. Elke reserveringswebsite van een airline, een tour operator of een concertzaal is potentieel een beschermde database, net als bijvoorbeeld vacaturewebsites of websites met immozoekertjes.

En laat nu net in die voorbeelden een soort van “secundaire markt” ontstaan zijn op internet, waarbij websites het internet afzoeken om data te verzamelen uit verschillende websites van bijvoorbeeld airlines om alle prijzen van alle vluchten te verzamelen en te bundelen op één platform, waar dat platform zelf tracht zijn financiële winst te halen uit het verzameld aanbieden van al die verzamelde content.

Het hoeft niet te verbazen dat die evolutie voor heel wat juridisch gekissebis zorgt, waarbij bedrijven die zelf zwaar geïnvesteerd hebben in het opzetten van hun database (en hun website) alles behalve gelukkig zijn met de vaststelling dat anderen hun content gewoon scrapen en er zelf mee aan de haal gaan.

Ryanair bijvoorbeeld vocht in 2015 een oorlogje uit met PR Aviation voor het Europees Hof van Justitie om de bescherming van haar vluchtgegevens als databank bevestigd te zien en PR Aviation te horen verbieden om systematisch Ryanairvluchten over te nemen op haar website. Ryanair beet in dat geval overigens in het zand, omdat haar website volgens het Hof géén blijk gaf van de nodige investeringen om beschermd te kunnen worden.

Ook zoekmachines, die permanent en in real time de content van andere websites doorzoeken, schenden daarbij potentieel het databankrecht van die websites (tenminste dus, als die websites kunnen bewijzen dat zij substantiële investeringen gedaan hebben die ervoor zorgen dat hun databank beschermd is). Dat is ook het geval als bij elke zoekopdracht slechts kleine deeltjes van de doelwebsite worden opgevraagd. Dat besliste het Europees Hof van Justitie al in 2013 in geschil over de online zoekmachine Gaspedaal.nl.

Recent arrest verduidelijkt de regels

Het online bedrijf Melons dacht een uitweg gevonden te hebben om toch andere websites te kunnen scrapen.  Het doorzocht die websites niet in real time, zoals Gaspedaal.nl in het voorbeeld hierboven, maar het maakte periodiek een lokale kopie en doorzocht die vervolgens systematisch.  CV Online, een Letse online vacaturedatabase, kon daar niet echt mee lachen.  Het waren immers hun vacatures die door Melons via een searchopdracht van gebruikers op de Melons website opgevraagd werden.  Melons maakte daarvoor een kopie van (meta)data van de site van CV Online en doorzocht bij een zoekopdracht steeds die lokale kopie.

Het hoeft niet echt te verbazen dat het Europees Hof van Justitie op 3 juni 2021 besliste dat ook als een zoekmotor andere websites niet in real time doorzoekt maar wel een lokale kopie maakt om die te doorzoeken, evengoed het databankenrecht schendt (opnieuw ALS er sprake is van investeringen die ervoor zorgen dat er sprake is van een beschermde database, natuurlijk). Het Hof bevestigt dat de begrippen “opvragen” en “hergebruiken” uit de Richtlijn ruim gelezen moeten worden en dat het doel van de Richtlijn (en van de Belgische wet dus ook) is om te voorkomen dat een ander de inkomsten wegneemt op de rug van de investering die gedaan is om de database tot stand te brengen.

… Maar stelt ook grenzen

Het arrest brengt overigens niet alleen goed nieuws voor eigenaars van databanken met zich mee.  Het Hof voegt nog een uitsmijter toe aan haar beslissing die potentieel heel wat deuren opent voor derden die tóch andermans databank willen uitpluizen.  Het Hof zegt immers dat er een evenwicht gezocht moet worden tussen databankrechten en vrije toegang tot informatie en de ontwikkeling van innovatieve producten en dat om die reden altijd moet onderzocht worden of er wel sprake is van enige schade in hoofde van de databankhouder.

Databankhouders zullen dus moeten kunnen bewijzen wat hun schade is.  Dat dreigt in heel wat gevallen erg moeilijk te zijn.  Aggregatorwebsites verwijzen immers heel vaak precies door naar de bronwebsite waar ze data gekopieerd hebben en in heel wat gevallen zal de vraag zijn of er op die manier niet net méér bezoekers (en dus potentiële klanten) naar de bronwebsite geleid worden.  In dat geval kan er bezwaarlijk sprake zijn van schade…

Blijf voorzichtig!

Food for thought, dus.  Maar onze vaste waarschuwing blijft overeind: wees extreem voorzichtig voordat je systematisch data gaat verzamelen online.  Je begaat potentieel inbreuken op het databankrecht, maar bovendien is de kans groot dat je problemen krijgt onder auteursrecht, oneerlijke marktpraktijken en oneerlijke concurrentie, GDPR en behoorlijk wat andere regelgeving.  Win dus tijdig advies in, best voor je eraan begint.

Bron: Sirius Legal