Zwarte lijst voor ondernemers: redmiddel of niet? (Gevaco Advocaten)

Auteur: Liezel Naus (Gevaco Advocaten)

Onlangs kondigde Minister van Justitie, Paul Van Tigchelt, aan dat er vanaf 20 oktober 2023 een mogelijkheid bestaat voor het publiek om online te controleren of een ondernemer al dan niet betrouwbaar is. Dit initiatief, genaamd ‘JustBan’, is gelanceerd op het Just-on-web platform. Het doel van deze applicatie is om ervoor te zorgen dat malafide ondernemers minder kans hebben om slachtoffers te maken.

Volgens de media zou deze tool hét redmiddel zijn om malafide aannemers op te sporen. Maar, is dit effectief zo? Onze specialisten in het bouwrecht hebben  het voor u onder de loep genomen.

Wat houdt het in?

Ondanks een bestuursverbod slagen bedrieglijke ondernemers er maar al te vaak in om opnieuw slachtoffers te maken. Dit ‘fenomeen’ doet zich de laatste jaren als maar meer voor, met name vooral bij bouwaannemers. Zo slagen bouwaannemers erin het vertrouwen van de bouwheer te winnen, vervolgens torenhoge voorschotten te vragen, om nadien volledig van de radar te verdwijnen. Dergelijke bedrijven laten zich failliet verklaren om niet veel later een nieuwe onderneming op te starten en dezelfde wanpraktijken uit te voeren.

Ondanks dat dergelijke ondernemingen een bestuursverbod opgelegd krijgen door een rechtbank, was er geen centrale databank waarop men deze bestuursverboden kon raadplegen. Het controleren van de naleving van actieve bestuursverboden vereiste dan ook een omslachtig onderzoek door politieagenten. Bovendien konden notarissen, die een cruciale rol spelen bij de oprichting van vennootschappen en het opstellen van aktes, niet verifiëren of hun cliënten onderworpen waren aan een bestuursverbod. Het resultaat was dat burgers en bedrijven vaak nietsvermoedend samenwerkten met ondernemers die eigenlijk een bestuursverbod hadden, met alle nadelige gevolgen van dien.

Om deze problematiek aan te pakken werd op 27 april 2023 het wetsvoorstel van voormalig Minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne, goedgekeurd door het parlement. Dit wetsvoorstel leidde tot de oprichting van het Centraal Register van Bestuursverboden. Dit register fungeert als een ‘zwarte lijst’ waarop ondernemers worden vermeld die gedurende drie tot tien jaar geen bestuursfuncties mogen bekleden in een onderneming. Hieronder vallen functies zoals bestuurder, zaakvoerder, vaste vertegenwoordiger, dagelijks bestuurder, lid van een directiecomité, lid van een directieraad en vereffenaar.

Op 20 oktober 2023 werd de online tool, genaamd ‘JustBan’, gelanceerd op de site Just-on-web. Hierdoor hebben niet alleen notarissen of politieagenten, maar ook Belgische burgers de mogelijkheid om ongeveer 10.000 bestuursverboden te raadplegen in het Centraal Register.

Hoe werk het?

Wij zijn voor u nagegaan hoe deze tool precies werkt. Onderstaande uitleg met foto’s maakt dit duidelijk.

Om te verifiëren of een onderneming onderworpen is aan een bestuursverbod, start de procedure met het surfen naar de website Just-on-web.

Op deze site kan men verschillende opties aanklikken zoals ‘gerechtelijk dossier’, ‘boetes’, ‘bewindvoering’, ‘uittreksels en afschriften’… maar ook ‘ondernemingen’.

Wanneer men op ‘ondernemingen’ klikt, verschijnt aan de rechterkant van de pagina opnieuw een set mogelijkheden om uit te kiezen. Éénn van deze drie opties is ‘JustBan’, het Centraal Register van Bestuursverboden. Om toegang te krijgen tot dit register, moet men zich eerst aanmelden via eID of itsme.

Na de aanmelding moet men ofwel de naam, voornaam en geboortedatum van de mogelijk malafide aannemer invoeren, ofwel het btw-nummer van de onderneming.

Als de onderneming in kwestie verschijnt, betekent dit dat er een bestuursverbod is opgelegd. Als dit niet het geval is, is er nog geen bestuursverbod opgelegd.

Kritische blik

Is deze nieuwe online tool wel zo nuttig als men laat uitschijnen?

Men kan zich bijvoorbeeld de vraag stellen: “Wanneer komt een onderneming al dan niet op de lijst met bestuursverboden te staan?” Een bestuursverbod kan namelijk enkel uitgesproken worden door een rechtbank, naar aanleiding dus van een gerechtelijke procedure. Een uitspraak in het kader van een gerechtelijke procedure neemt enige tijd in beslag.

Bovendien worden er op dit moment enkele strafrechtelijke bestuursverboden opgenomen in het Centraal Register. Enkel bestuursverboden die in het kader van een strafzaak uitgesproken worden, zijn opgenomen in het register. Enkele voorbeelden van dergelijke strafzaken zijn oplichting, verduistering of dergelijke meer. De bestuursverboden in het kader van een burgerlijke zaak, worden op dit moment nog niet opgenomen op de lijst. Indien er dus een bestuursverbod uitgesproken wordt ten aanzien van een onderneming wegens zware, grove fouten in het kader van een faillissement, dan zal deze onderneming nog niet op de lijst staan. De bestuursverboden uitgesproken in het kader van een burgerrechtelijke zaak, zouden evenwel in een latere fase toegevoegd worden. Deze fase zou men pas in 2024 uitvoeren.

Daarnaast kan men zich ook vragen stellen bij de toegankelijkheid van dit register. Men dient als burger namelijk te beschikken over het btw-nummer of de naam, voornaam en de geboortedatum van de malafide aannemer. Ook deze gegevens kunnen voor een burger niet of moeilijk beschikbaar zijn.

Ondanks dat de zwarte lijst in de media wordt aangereikt als hét redmiddel, zijn er dus toch nog heel wat bedenkingen bij deze nieuwigheid. De meerwaarde van deze tool blijft minimaal. Het lijkt er eerder op dat dit een hulpmiddel is voor notarissen, die de oprichting van nieuwe aannemingsbedrijven op deze manier makkelijker kunnen controleren. Voor burgers daarentegen blijft het profijt van deze tool echter beperkt.

Ons inziens, slaagt justitie er tot op heden niet in efficiënte middelen te voorzien om dergelijke wanpraktijken te voorkomen. Nochtans is deze problematiek al geruime tijd gekend. De online tool is misschien wel een begin van transparantie in de bouwsector, toch zijn er nog een heel aantal heikele punten.

Als specialisten in het bouwrecht raden wij u dan ook eerder aan om websites zoals ‘Companyweb’ en ‘CheckInhoudingsplicht’ na te gaan, of zelfs naar de reviews van deze onderneming te kijken die op internet staan. Deze websites geven veel sneller een duidelijk beeld over de financiële toestand van desbetreffende onderneming en over de geschiedenis van de natuurlijke persoon die achter dit bedrijf zit.

Bron: Gevaco Advocaten