Groen licht voor het Instrumentendecreet – de planschadevergoeding in een nieuw jasje (Publius)

Auteurs: Mathijs Van der Eecken en Meindert Gees (Publius)

Op 24 mei 2023 werd het Instrumentendecreet, dat het instrumentarium van het omgevingsrecht op allerlei vlakken sterk zal wijzigen, aangenomen in het Vlaams Parlement. Eén van de instrumenten die ingrijpend werd gewijzigd is de planschadevergoeding, i.e. de vergoedingsregeling voor eigenaren van gronden die door een bestemmingswijziging (via een RUP) in waarde dalen doordat ze niet langer bebouwbaar zijn en dat voor de inwerkingtreding van het plan wel waren. Samengevat zijn er vier grote veranderingen op til:

• de afschaffing van de 20%-aftrek
• het verdwijnen van de 50 meterregel
• een berekening op basis van de venale waarde
• de invoering van een administratieve in plaats van gerechtelijke procedure

De eerste verandering (en vanuit historisch perspectief direct ook de meest verrassende, nu deze aftrek al sinds de eerste planschaderegeling bestond) is dat de regel dat 20% van het waardeverlies door de eigenaren moet worden gedragen, wordt geschrapt. Eigenaren zullen nu dus aanspraak kunnen maken op een volledige vergoeding voor het waardeverlies dat zij hebben geleden.

Daarnaast wordt ook de 50 meterregel (waarbij in woongebieden enkel de eerste 50 meter vanaf de rooilijn in aanmerking komt voor planschade) geschrapt. Deze regel zorgde de afgelopen jaren voor heel wat discussie in de rechtsleer en maakte meermaals het onderdeel uit van decretale interventies en rechtspraak van het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof. Ondanks het feit dat het Grondwettelijk Hof de regel, althans voor de woongebieden, in 2016 nog maar grondwettelijk had verklaard is het dus geen grote verrassing dat deze regel nu sneuvelt.

Ten derde wordt in het nieuwe decreet de venale waarde (i.e. de te verwachten verkoopprijs van een onroerend goed onder normale marktomstandigheden) als basis gebruikt om de planschade te berekenen en niet langer de geactualiseerde verwervingswaarde. Eerstgenoemde ligt echter vele malen hoger dan de geactualiseerde verwervingswaarde, wat de totale som aan planschadevergoeding sterk zal opdrijven.

Ten slotte wordt de gerechtelijke procedure om planschadevergoedingen te claimen vervangen door een administratieve procedure. Dat werkt minder ontradend en is een grote stap vooruit voor de rechtspositie van grondeigenaren.

Of er effectief voldoende fondsen voorhanden zijn, valt echter nog af te wachten.

De tekst van het Instrumentendecreet vindt u hier.

Bron: Publius