Persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder voor het bezit van illegale software door de vennootschap (K law)

Auteurs: Thomas Degraeve en Lise Paulussen (K law)

Publicatiedatum: 12/03/2020

Het hof van beroep te Antwerpen oordeelde in een recent arrest dat de bestuurder van een vennootschap mee persoonlijk aansprakelijk gesteld kan worden in geval er in zijn bedrijf een illegale kopie van software voorhanden is. In de voorliggende zaak werden er op de maatschappelijke zetel van de vennootschap op acht computers illegale versies van (Autodesk) AutoCAD en Microsoft Office aangetroffen.

Volgens het Hof van Beroep had de bestuurder van de feiten op de hoogte moeten en kunnen zijn.

We zetten enkele principes op een rij.

Bezit van illegale software kan reeds een inbreuk zijn

Computerprogramma’s kunnen auteursrechtelijke bescherming genieten.

Krachtens art. XI.304 Wetboek van Economisch Recht (hierna: WER) is niet enkel het gebruik van computerprogramma’s zonder toestemming van de auteur (m.a.w. zonder geldige licentie) verboden. Ook het louter bezit ervan voor commerciële doeleinden is verboden, voor zover de betrokkene (in deze bestuurder) weet of redelijkerwijze kan vermoeden dat het om een onrechtmatige kopie gaat.

Of de gebruiker/bezitter daarbij al dan niet te goeder trouw handelde, speelt geen rol.

Het bezit/ gebruik van illegale software wordt overigens tevens strafrechtelijk gesanctioneerd.

De bestuurder kan persoonlijk aansprakelijk worden gesteld

Wanneer er in een bedrijf illegale software gebruikt wordt of zelfs louter voorhanden is, zal de vennootschap hiervoor in eerste instantie aansprakelijk zijn. Daarmee is de kous evenwel niet af: de bestuurder kan ook persoonlijk aansprakelijk worden gesteld.

Op grond van art. 2:56, eerste lid van het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (hierna: WVV) zijn bestuurders ten aanzien van derden ook persoonlijk aansprakelijk voor fouten begaan in de uitoefening van hun opdracht indien de begane fout een buitencontractuele fout is (art. 1382 BW). De fout van de bestuurder moet dan ook een inbreuk op de burgerrechtelijke algemene zorgvuldigheidsnorm zijn. Welnu: het hof van beroep heeft in een recent arrest bevestigd dat de inbreuk op het auteursrecht, zelfs onopzettelijk en zelfs uit onwetendheid, een dergelijke fout uitmaakt.

Microsoft en Autodesk konden zich volgens het hof dus zowel tegen de vennootschap als tegen de bestuurder in eigen naam richten om hun schade vergoed te zien. Het hof van beroep aanvaardt in deze zaak de door de bestuurder ingeroepen ‘onwetendheid’ niet. Evenmin kon de bestuurder zich verschuilen achter het principe dat zijn handelingen toerekenbaar zijn aan de vennootschap.

Ontheffing van aansprakelijkheid mogelijk?

Of een bestuurder inderdaad op de hoogte “had moeten zijn” van de illegale software of niet, zal afhangen van de precieze omstandigheden en diens concrete taken en verantwoordelijkheden (onwetendheid wordt zelden aanvaard door de rechtbanken).

Zo houdt de rechtspraak bijvoorbeeld rekening met het feit of de bestuurder voorzorgsmaatregelen in zijn bedrijf heeft ingevoerd om de auteursrechten van derden te beschermen. Dergelijke voorzorgsmaatregelen kunnen bestaan uit het regelmatig controleren van de bedrijfscomputers op illegale software of, nog beter, het invoeren van een mechanisme waardoor het illegaal downloaden van software niet mogelijk is. Uiteraard is het belangrijk hiervan het bewijs te kunnen leveren. De bestuurder zal moeten kunnen aantonen dat hij actief maatregelen nam om deze praktijken te voorkomen (bv. e-mailverkeer, evaluaties met betrokken medewerkers, verslagen van vergaderingen …)

De bestuurder kan bijvoorbeeld ook van zijn aansprakelijkheid voor dergelijk bezit van illegale software worden ontheven indien hij kan aantonen dat hij niet heeft deelgenomen aan de beslissing die de fout uitmaakt én indien hij de fout aan alle andere leden van het bestuursorgaan heeft gemeld. Om dit bewijs te kunnen leveren, zal vaak worden teruggegrepen naar de notulen van de bestuursvergadering. Het belang van een goede notulering van de vergadering wordt hiermee nogmaals onderstreept.

“In solidum” aansprakelijkheid van bestuurder en vennootschap

In de voorliggende zaak veroordeelde het hof van beroep te Antwerpen de bestuurder in solidum met de vennootschap aangezien beiden geoordeeld werden in fout te zijn. Dit houdt in dat zowel de vennootschap als de bestuurder gehouden zijn tot betaling van de volledige schuld t.o.v. de auteur van de software.

De schadevergoeding werd begroot op tweemaal de normale licentievergoeding per inbreuk makende installatie van de software. Hoewel dit principe van de dubbele licentievergoeding als schadebegroting  niet is opgenomen in de wetgeving, is de toepassing ervan wel een courante praktijk.

De schadevergoeding dekt immers niet alleen het mislopen van de verkoopprijs van een legale licentie maar ook de kosten voor de bestrijding van de namaak, de ontwaarding van de auteursrechten op de software, de eventuele schade aan het imago en de onrechtmatig genoten voordelen …

Beperking bestuurdersaansprakelijkheid in het WVV

Het WVV heeft een belangrijke nieuwigheid ingevoerd. De persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder wordt in beginsel beperkt tot absolute bedragen (art. 2:57 WVV), rekening houdend met de gemiddelde omzet van de vennootschap van de afgelopen 3 boekjaren.

Deze aansprakelijkheidsbeperking varieert van 125.000 euro (voor kleine vennootschappen) tot 12 miljoen euro (voor grote vennootschappen) en geldt zowel tegenover de vennootschap als tegenover derden en vindt ook toepassing bij inbreuken op intellectuele rechten.

Deze beperking geldt ook voor de burgerrechtelijke gevolgen, voortvloeiend uit misdrijven. Wel zijn er belangrijke uitzonderingen op deze aansprakelijkheidsbeperking. Zo is deze bijvoorbeeld al niet van toepassing indien de fout eerder gewoonlijk dan toevallig zou voorkomen.

Verhaal mogelijk op een werknemer die de inbreuk pleegde?

Tot slot wijzen we erop dat het mogelijk is om de betaalde schadevergoeding terug te vorderen van de werknemer die de illegale software heeft geïnstalleerd in geval van diens bedrog, zware fout of herhaalde lichte fout (art. 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet). Of een éénmalige installatie automatisch een zware fout inhoudt, is echter niet zeker. Ook dit blijft een feitenkwestie.

Wij adviseren ook om het installeren van illegale software in het arbeidsreglement op te nemen als een zware fout op basis waarvan kan worden overgegaan tot ontslag om dringende reden en (eventueel) de terugvordering van de schade. Daarnaast is het aangewezen een zgn. IT-policy op te stellen waarin wordt opgenomen dat het installeren en/of gebruiken van illegale software verboden is.

Lees hier het originele artikel