Waarop letten bij het niet-concurrentiebeding als freelancer? (Freekje De Vidts)

Handel & Consument | 24 mei 2019

Auteur: Freekje De Vidts, advocaat

Publicatiedatum: 23/05/2019

In een vorige blogpost gaven we jou al een aantal tips en tricks bij het afsluiten van een samenwerkingsovereenkomst met een opdrachtgever als freelancer. Eén van de elementen die vaak voorkomt in dergelijke contracten is een niet-concurrentiebeding. In deze blogpost gaan we iets dieper in op de do’s en dont’s van een niet-concurrentiebeding.

Wat is een niet-concurrentiebeding?

Opdrachtgevers die met freelancers willen samenwerken nemen meestal een niet-concurrentiebeding op in hun overeenkomst. De bedoeling van een dergelijke clausule is enerzijds verhinderen dat concurrenten gebruik maken van de ervaring en competenties die de freelancer heeft verworven tijdens het project en anderzijds verhinderen dat de freelancer de klanten van de opdrachtgever commercieel zou trachten te benaderen na afloop van de opdracht.

Aangezien je als freelancer meestal voor verschillende klanten op relatief korte termijn werkt, zou je wel eens in de problemen kunnen komen als je de voorgestelde niet-concurrentiebedingen blindelings zou ondertekenen omdat je bv. niet meer mag werken in een bepaalde sector, voor bepaalde bedrijven in een regio, voor concurrenten van je klant, … Het komt er dus op aan om goed te weten wat je precies ondertekent en welke de onderhandelingsmarge is.

Welke regels gelden?

Het niet-concurrentiebeding voor freelancers is niet wettelijk geregeld, in tegenstelling tot het niet-concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordigers of voor arbeiders. Specifiek voor freelancers en consultants geldt dus de contractsvrijheid die de partijen toelaat om de voorwaarden, sanctionering,… zelf in te vullen zoals ze willen.

Ondanks deze principiële contractsvrijheid wordt wel algemeen aangenomen dat ook het niet-concurrentiebeding in een overeenkomst met een freelancer (of een zelfstandig consultant) aan 3 voorwaarden moet voldoen, naar analogie met de wettelijk voorziene niet-concurrentiebedingen. Deze bedingen moeten beperkt zijn in tijd, geografisch afgebakend zijn en qua verboden activiteiten beperkt zijn:

In eerste instantie dient dus de duur van het niet-concurrentiebeding beperkt te zijn tot de duur die je nodig hebt om klanten aan jou te binden. De precieze duur hangt af van de duur van de samenwerking, de specificiteit van de opdracht,…

Daarnaast moet het beding geografisch beperkt zijn tot een bepaalde regio. Dit kan een gewest, provincie, stad maar even goed een land zijn.

Tot slot dienen de activiteiten die uitgesloten zijn ook opgenomen te worden in het beding en moeten die uiteraard verband houden met de activiteiten die je als freelancer hebt opgenomen tijdens de duur van de overeenkomst.

Waarop moet je nu letten?

Probeer steeds te onderhandelen om het concurrentiebeding te beperken tot een redelijke termijn en ook tot het geografisch gebied waarin je effectief actief zal zijn. Het is geen goed idee om akkoord te gaan met een niet-concurrentiebeding van 5 jaar voor gans België, wanneer je gedurende 6 maand hebt gewerkt voor een lokaal bedrijf uit West-Vlaanderen bijvoorbeeld. (Tenzij dit bedrijf natuurlijk in gans België actief is …). Je zal immers méér dan 6 maand nodig hebben om het cliënteel van je opdrachtgever aan jou te binden, zo wordt algemeen aangenomen.

Daarnaast kan je er ook best op toezien dat de verboden activiteiten zo beperkt mogelijk worden omschreven en effectief de activiteiten zijn die je zal uitoefenen binnen het bedrijf. “Geen HR-activiteiten uitoefenen” zou bijvoorbeeld heel erg ruim kunnen zijn als je misschien enkel instaat voor rekrutering of voor payroll.

Check zeker het bedrag van de schadevergoeding bij het niet-naleven van het beding en ga na of dit geen astronomisch bedrag is dat totaal niet in verhouding staat tot de waarde van de opdracht of het bedrag dat je kan factureren tijdens de opdracht.

Ga tot slot ook even na of er een matigingsbeding is opgenomen in de overeenkomst dat bijvoorbeeld als volgt kan geformuleerd zijn: “In geval van nietigheid of ongeldigheid van één van de bedingen in de overeenkomst, blijft het beding geldig voor het gedeelte dat wettelijk is toegelaten.” Wanneer iets dergelijks is opgenomen in de overeenkomst kan de rechter bij geschillen het beding matigen (of “aanpassen”) naar hetgeen de rechter als “redelijk” beschouwd. Bijvoorbeeld:de duur verminderen naar een aanvaardbare duur of het geografisch gebied verkleinen. Wanneer een dergelijk matigingsbeding niet in de overeenkomst staat en de 3 bovenvermelde voorwaarden niet zijn nageleefd, dan kan de rechter het beding in zijn geheel nietig verklaren en is het dus ongeldig.