Schenking onder last of eerder lastige schenking? (aternio)

Auteur: Eveline Smet (aternio)

Publicatiedatum: 21/06/2021

Een schenking vereist, om geldig te zijn, de vervulling van een aantal basiselementen. We spreken in dat kader van een intentioneel element en een materieel element. Het intentioneel element is dat de schenker de wil heeft om een goed “zomaar, voor niets” weg te geven. De schenker moet met andere woorden handelen uit vrijgevigheid. Het materieel element bestaat in de dadelijke en onherroepelijke verarming van de schenker en de daarmee samenhangende verrijking van de begiftigde.

Maar wat als die schenker dat allemaal in theorie wel ziet zitten, maar in de praktijk toch last heeft van koudwatervrees. Een vraag zoals “als ik dat nu wegschenk, kom ik dan later nog wel toe om mijn gewenste levenstandaard te behouden?” is daarbij niet ondenkbeeldig. Een schenking onder last kan dan plots wel heel interessant zijn.

Naast al die praktische bekommernissen, is er tegenwoordig ook steeds de reflex om na te denken over de fiscaliteit. In tijden van fiscaal misbruik, bijhorende straffen en wisselende standpunten van de fiscale administratie, is voorzichtigheid uiteraard geboden.

Schenking onder last

First things first. Wat is zo’n schenking onder last nu eigenlijk?

Bij een schenking onder last gaat de schenker alvast over tot effectieve schenking van de volle eigendom van een bepaald goed. U leest het juist: er is een dadelijke verarming van de schenker, ten voordele van de begiftigde. Bovendien, door de volle eigendom te schenken en zich niet het vruchtgebruik voor te behouden, doet de schenker ook afstand van de eventuele vruchten (opbrengsten, intresten, …) die het geschonken goed zou kunnen genereren. Bij wijze van wederdienst wordt er een last opgenomen in de schenking.

Een last kan allerlei gedaanten aannemen. De begiftigde zal bepaalde handelingen moeten stellen (of net niet). Maar het kan ook gaan om de uitbetaling van een periodieke som geld, een soort van lijfrente. Daarbij moet men wel rekening houden met een bepaald plafond voor de last. In de fiscale praktijk werd tot voor kort als vuistregel gesteld dat de last zo’n 2,5 à 3% van de geschonken waarde mocht bedragen. Bovendien mocht het totaal aan betaalde lasten niet meer van de helft van de schenking bedragen. De ratio daarachter is vrij logisch: er moet natuurlijk nog wel “iets” geschonken zijn, op het einde van de rit. Schenken met een dermate hoge last, zou er in de praktijk op neer kunnen komen dat de schenking als het ware wordt opgegeten door de schenker waardoor er in feite niets geschonken is.

Waarom zou men in hemelsnaam zoiets doen? Ook die beweegreden is duidelijk: u schenkt en betaalt schenkbelasting. Mocht er zich een overlijden voordoen, dan vermijdt u hierdoor de hogere erfbelasting. Maar door de opgelegde last, krijgt u mondjesmaat delen van uw vermogen terug die u dan vrijwel meteen kan gebruiken. Zo wijzigt er voor u niets, handig toch? Inderdaad, maar daar heeft de fiscus dus een stokje voor gestoken.

Witte lijst

Het woord “fiscus” is opnieuw gevallen. Komt u door een schenking onder last meteen in het vizier van het fiscaal misbruik? Het antwoord is volmondig “nee”. De schenking onder last staat expliciet op de witte lijst van toegelaten rechtshandelingen.

Anderzijds, laten een aantal beslissingen van onze Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) wel een sterk tegenstrijdig gevoel achter. Daarbij ging het om een herkwalificatie van een schenking onder last, naar een overdracht te bezwarende titel. Vlabel meent dat dit steeds geval per geval dient te worden beoordeeld. In wat volgt nemen we u even mee op een tripje doorheen enkele opmerkelijke beslissingen.

In de praktijk

Grootorde van de last – kwalificatie als schenking (positief)

In een voorafgaande beslissing met nr. 21019 (d.d. 2 maart 2021) werd een casus voorgelegd om de fiscale gevolgen te beoordelen van de schenking van een onroerend goed aan één kind, onder last om bepaalde geldsommen te betalen aan enerzijds de schenkers zelf en anderzijds aan de broers en zussen van dat ene begunstigde kind.

Laat ons u even om de oren slaan met wat cijfers.

In totaal bedroeg de waarde van het geschonken onroerend goed, 622.250 euro. De last die de ouders (schenkers) voor zichzelf bedongen, was 247.250 euro, wat neer komt op een kleine 40% van de waarde van het onroerend goed. Vervolgens diende de begiftigde aan elk van diens 4 broers en zussen een bedrag van 75.000 euro te betalen. Dit komt neer op nog eens 300.000 euro.

Wat schiet er dan aan waarde nog over voor de begiftigde? Wel, dat is (toevallig) ook 75.000 euro. Omgerekend betekent dit dat er nog zo’n 12% van de waarde van het onroerend goed naar de begiftigde zal komen.

Een eerste reactie is allicht: dat kan en mag niet, de last mag nooit zoveel zijn. Dat is dan buiten Vlabel gerekend. Zij menen namelijk dat de voorgenomen transactie wel effectief een schenking is, en geen overdracht ten bezwarende titel. Hun argumenten daarbij zijn dat er wel degelijk een duidelijk begiftigingsoogmerk is en de waarde van de lasten blijft lager dan de waarde van het geschonken goed. Bovendien stellen zij dat in dit geval anders oordelen, een discriminatie zou inhouden voor kroostrijke gezinnen ten opzichte van kroostarme gezinnen.

Tussentijdse conclusie: de last belet niet dat de overeenkomst in haar geheel een gift is, wanneer de waarde van de last lager is dan die van de geschonken goederen, zodat de verrichting voor de begiftigde nog een voordeel oplevert. Vlabel staaft dit zelfs met doorverwijzingen naar eerdere voorafgaande beslissingen.

Grootorde van de last – kwalificatie als schenking (negatief)

In een voorafgaande beslissing met nr. 20061 (d.d. 9 november 2020) heeft Vlabel tot herkwalificatie van de schenking geoordeeld.

Hierbij ging het om schenkende ouders, die willen schenken aan één van hun kinderen, diegene die de familiale onderneming wil verderzetten. Aan het begiftigde kind wordt een waarde van 2 miljoen euro geschonken, onder last om aan de broers/zussen (afgerond) 1.650.000 euro te betalen.

Vlabel besluit hier dat de schenking geen substantieel voordeel oplevert voor de begiftigde, aangezien die voor de uitvoering van de last een krediet zal moeten aangaan. Op dat krediet moet die begiftigde dan bovendien ook nog eens intresten voldoen. Vlabel stelt daarbij dat het zelfs irrelevant is hoe groot de verrijking nog is, na aftrek van alle lasten. Alsof al het voorgaande nog niet genoeg is, trekt Vlabel ook het begiftigingsoogmerk van de schenkers nog in twijfel. Besluit van Vlabel: hier ligt geen schenking op tafel, maar een overdracht ten bezwarende titel.

Op voornoemde voorafgaande beslissing is veel kritiek gekomen.

Combinatie schenking onroerend goed – roerende last

Vlabel heeft zich in haar standpunt nr. 20006 (d.d. 26 april 2021) uitgesproken over een schenking van onroerende goederen, in combinatie met een roerende last.

De hoofdschenking die voorlag, omvatte meerdere onroerende goederen. Sommigen van die onroerende goederen waren vrijgesteld van schenkbelasting aangezien zij gebruikt werden voor de uitbating van een familiaal bedrijf. Andere onroerende goederen waren dan weer niet vrijgesteld, aangezien zij aangewend of bestemd waren tot bewoning. Aan de voornoemde schenking werd een secundaire schenking gekoppeld, bestaande uit een som geld, een rente of een pensioen.

De secundaire schenking, onder het alter ego “last”, zal men voor de totaliteit belasten aan de onroerende schenkingstarieven. Daarbij zal men geen rekening houden met de deels van schenkbelasting vrijgestelde onroerende goederen.

Conclusie

Schenkingen onder last zijn wel degelijk geldige schenkingen, ongeacht de voornoemde negatieve beslissingen. Al te snel herkwalificeren naar een overeenkomst onder bezwarende titel zou een manifeste inbreuk op de rechtszekerheid inhouden. Minstens moet er geval per geval bekeken worden hoe de concrete situatie in elkaar zit en wat de motieven zijn die aan basis van de handeling liggen. In elk geval dient u te allen tijde met bijzondere aandacht te handelen wanneer het gaat om het opstellen van een schenking, met of zonder last.

Lees hier het originele artikel