Schenken aan of erven van samenwoners (Argus Advocaten)

Successie & Vermogen | 2 oktober 2020

Auteurs: René Kumpen en Ann Keunen (Argus Advocaten)

Publicatiedatum: september 2020

Wettelijke samenwoning betreft een federale definitie voor de drie gewesten van België welke ontstaat “wanneer twee personen een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van hun gemeenschappelijke woonplaats”.

De juridische gevolgen zijn evenwel verschillend voor het Brussels hoofdstedelijk Gewest, het Vlaams Gewest of het Waals Gewest.

Het (federale) Belgisch erfrecht erkent aan de wettelijk samenwonenden een beperkt erfrecht met name het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Wil men de samenwoner extra begunstigen dan dient men een schenking te doen of een levensverzekering af te sluiten met een begunstigingsclausule ofwel een testament op te stellen. Niettemin dient men oog te blijven houden voor de (gewestelijke) fiscale gevolgen van dergelijke begunstigingen vermits samenwonenden veelal geen juridische band hebben met elkaar en daardoor in het schenkings- of successierecht in beginsel onder de tariefschaal “vreemden” vallen.

Sinds enkele jaren hebben de verschillende gewesten de tarieven tussen samenwoners gelijkgesteld met deze tussen gehuwden. Evenwel wordt in de drie gewesten een verschillende definitie gehanteerd wie als “samenwoner” moet worden aanzien: het wonderlijke België.

Vlaams Gewest: twee categorieën:

In Vlaanderen wordt de wettelijke samenwoner gelijkgesteld met de gehuwden vanaf de dag waarop de verklaring van wettelijke samenwoning werd ondertekend.

De gelijkstelling voor de feitelijke samenwoner geldt als men op de dag van het overlijden minstens één jaar feitelijk samenwoont (1) en een gemeenschappelijke huishouding voert (2).

Feitelijk samenwonende partners erven enkel indien de erflater een testament heeft opgesteld in zijn of haar voordeel. Feitelijk samenwonenden hebben immers geen wettelijk erfrecht.

Bovendien: om vrijgesteld te worden van het betalen van erfbelasting op de gezinswoning, moeten feitelijke samenwonende partners in Vlaanderen minstens drie jaar feitelijk samenwonen.

Brussels hoofdstedelijk gewest:

Wettelijke samenwoners genieten van gelijkgestelde tarieven.

Feitelijke samenwoners in Brussel genieten nooit van de gunstige tarieven die van toepassing zijn op gehuwden, ongeacht de duur van de samenwoonst.

Bovendien: feitelijk samenwonende koppels zijn in Brussel niet vrijgesteld wat de gezinswoning betreft.

Waals Gewest:

Wettelijk samenwonenden worden gelijkgesteld met echtgenoten.

Feitelijke samenwoners in Wallonië genieten nooit van de gunstige tarieven die van toepassing zijn op gehuwden, ongeacht de duur van de samenwoonst.

Bovendien: feitelijk samenwonende koppels zijn in Wallonië niet vrijgesteld wat de gezinswoning betreft.

Fiscale woonplaats:

Voor de toepassing van voormelde artikelen kijkt men naar de fiscale woonplaats in de loop van de vijf jaar voorafgaand aan het overlijden. Werd deze op verschillende plaatsen gevestigd dan kon worden teruggegrepen naar de definitie van het gewest waar hij tijdens deze periode het langst woonde. Voor wettelijk samenwonenden maakt dit geen verschil uit maar wel voor de feitelijke samenwoners. Feitelijke samenwoners hebben er dan ook belang bij om zich tijdig in het Vlaams Gewest te vestigen vermits hen dit een aanzienlijke belastingbesparing kan opleveren. Allen daarheen!