De aansprakelijkheid van de architect voor het bouwbudget (Dirk De Keuster)

Auteur: Advocatenkantoor Dirk De Keuster

Publicatiedatum: 11/11/2019

Pervers systeem

Bij de analyse van de vraag in hoeverre de architect verantwoordelijk is voor het bouwbudget moeten we allereerst vaststellen dat de meeste architectenovereenkomsten voorzien in een ereloon voor de architect op basis van een percentage op de effectieve bouwkost. Een dergelijke berekening van het ereloon ontneemt de architect doorgaans de nodige verantwoordelijkheidszin om het bouwbudget af te stemmen op de budgettaire mogelijkheden van zijn opdrachtgever. Hierdoor ontstaat immers de perverse situatie dat hoe hoger de reële bouwkost, hoe hoger het ereloon van de architect. Dergelijke overeenkomsten leiden er vaak toe dat architecten te veel aandacht besteden aan de eigen architecturale ambitie en te weinig aan de financiële draagkracht van de bouwheer. Deze laatste wordt soms geconfronteerd met een budgetoverschrijding die hem in financiële moeilijkheden brengt. Nadien volgt ook nog eens een bijkomende factuur van de architect.

Rechtspraak

De architect heeft op basis van de rechtspraak wel degelijk de verantwoordelijkheid om het bouwbudget van de bouwheer te respecteren. Daarenboven moet de architect de bouwheer waarschuwen voor de financiële gevolgen van bepaalde keuzes. Indien dit bouwbudget wordt overschreden omwille van een onderraming door de architect is deze wel degelijk aansprakelijk. Overschrijving van 15% en meer worden niet aanvaard  (zie o.m. Luik, 4 april 1996, JLMB 1999, 5; Brussel, 18 februari 2010, JLMB 2013, afl. 15, 830).

Architecten en hun juridisch adviseurs zullen hiertegen inbrengen dat de verplichting van een architect slechts een inspanningsverbintenis betreft. Deze stelling is op zich juist. Een inspanningsverbintenis betreft echter geen exoneratie van aansprakelijkheid. Een inspanningsverbintenis legt immers de contractuele verplichting op om zich maximaal in te spannen om het beoogde doel te bereiken. De architect zal ook de bewijslast niet bij de bouwheer kunnen leggen.  Deze laatste kan verwijzen naar de overschrijding van de raming.  Het zal vervolgens toekomen aan de architect te bewijzen dat hij voldoende inspanningen heeft geleverd om het bouwbudget te respecteren en dat hij de oorzaak van de budgetoverschrijding redelijkerwijze niet kon voorzien.

Remedies

Een eerste remedie betreft het loslaten van het ereloonpercentage op de reële bouwkost. Vooral in overheidsopdrachten wordt deze manier om het ereloon te berekenen nog te vaak toegepast. Het is beter een vast ereloon met de architect af te spreken dan wel een ereloonpercentage te bepalen op de raming van de architect op basis van het voorontwerp. In de architectenovereenkomst moet ook heel duidelijk de verantwoordelijkheid van de architect voor het budget bepaald worden. Op die manier heeft de architect er geen enkel financieel voordeel meer bij dat het bouwbudget wordt overschreden.

Een volgende stap bestaat er in om het vaste ereloon of het % op basis van de raming te combineren met een bouwteam-formule. Op die manier wordt de aannemer veel vroeger in het bouwproces betrokken en wordt de kostprijs tijdens het ontwerpproces mee in ogenschouw genomen. Voor overheidsopdrachten kan geopteerd worden voor een design- en buildformule.

Bovenstaande remedies hebben niet tot doel de architecten geen behoorlijke financiële vergoeding toe te kennen voor hun werk. Uiteraard moeten zij goed gehonoreerd worden. Hun ereloon moet echter op voorhand transparant worden bepaald en gekend zijn. Eigen tekortkomingen of onzorgvuldigheden mogen geen aanleiding geven tot een verhoogd ereloon.

Lees hier het originele artikel