De aansprakelijkheid van de aannemer, meteen ook deze van de architect? Hof Brussel zet de principes scherp (Lamote Stragier Advocaten)

Auteurs: Bram Stragier en Eva Deflo (Lamote Stragier Advocaten)

Publicatiedatum: 31/11/2018

Eenieder die al gebouwd of gerenoveerd heeft, weet dat er altijd wel iets kan foutlopen. Meestal is dit zonder veel erg en zet de betrokkene het euvel spontaan recht.

Het bouwbedrijf is nu eenmaal geen exacte wetenschap en verschillende actoren moeten samenwerken om tot een goed resultaat te komen (de aannemers, de architect, het studiebureau, de veiligheidscoördinator, enz.).

Wanneer de gebreken pas na langere tijd verschijnen, gooit het tijdsverloop al eens roet in het eten. De betrokken partijen wijzen naar elkaar en soms is de schuldige intussen failliet of bestaat deze niet meer.

Het spreekt voor zich dat een aannemer die een fout begaat of een gebrekkig product levert, daarvoor aansprakelijk is. Maar kan de schade ook verhaald worden op de architect, die toch geacht wordt de werf op te volgen?

Met een recent arrest brengt het Hof van Beroep te Brussel de principes in herinnering en lijnt zij de aansprakelijkheid van de architect en deze van de aannemer af.

Controle door de architect

De architect dient uiteraard de plannen en ontwerpen op te maken en is daarvoor verantwoordelijk. De wetgever heeft daarnaast de controle over de uitvoering van aannemingswerken toevertrouwd aan de architect.

De architect moet verifiëren of de uitgevoerde werken overeenstemmen met de aannemingsovereenkomst, de plannen, de bestekken en de regels van een goed vakmanschap. Hij moet optreden wanneer hij problemen vaststelt.

Deze verantwoordelijkheid vereist dat de architect de werf regelmatig bezoekt en aanwezig is wanneer er belangrijke, moeilijke of gevaarlijke aannemingswerken uitgevoerd worden. De bouwheer mag evenwel geen constant toezicht verwachten.

Door frequente werfbezoeken wordt de architect wel geacht om tekortkomingen en fouten op te merken en deze tijdig te laten remediëren. Het Hof bevestigde dat het hier louter gaat om een inspanningsverbintenis en dat de architect niet borg staat voor de goede uitvoering van de aannemingsovereenkomst.

Zeer concreet was er in het geval voor het Hof van Beroep van Brussel een probleem met een tegelvloer, waar de aannemer onder meer geen uitzettingsvoeg had voorzien, waardoor de vloer opstak en barstte. Het Hof oordeelde dat het plaatsen van tegels moet gekwalificeerd worden als een eenvoudig werk, waarbij de architect geen bijzonder toezicht moet uitoefenen. Het gaat niet om een belangrijk, moeilijk of gevaarlijk werk en heeft evenmin betrekking op een cruciale fase in het bouwproces.

Het Hof veroordeelde enkel de aannemer en legde geen aansprakelijkheid bij de architect.

Wanneer is de architect aansprakelijk voor fouten van de aannemer?

Om ook de architect te kunnen aanspreken voor uitvoeringsfouten van een aannemer, is er een tekortkoming aan de controleplicht van de architect vereist.

Een samenlopende fout van de aannemer (uitvoeringsfout) en de architect (miskenning van de controleplicht) leidt tot een gezamenlijke aansprakelijkheid t.a.v. de opdrachtgever. In zo’n geval kan de opdrachtgever zowel de aannemer als de architect aanspreken voor de volledige schade, waarna diegene die betaald heeft de andere partij kan aanspreken voor wat er door hem betaald werd boven zijn persoonlijk aandeel.

Het Hof van Cassatie oordeelde eerder al dat de gezamenlijke aansprakelijkheid contractueel niet kan beperkt worden tot bv. elk zijn deel indien het gaat om ernstige gebreken die de stabiliteit bedreigen.

De omvang van de controleverplichting van de architect moet geval per geval beoordeeld worden, rekening houdend met het soort aannemingswerk, de hoedanigheid van de opdrachtgever, de aannemer en de architect.

De opdrachtgever die de architect wil aanspreken zal moeten aantonen dat (i) ofwel de architect niet op regelmatige basis aanwezig was op de werf, (ii) ofwel tijdens de bezoeken aan de werf de uitvoeringsfout van de aannemer had moeten ontdekken, (iii) ofwel ten onrechte afwezig was bij de uitvoering van een belangrijk, moeilijk of gevaarlijk aannemingswerk. De werfverslagen zijn hiervoor belangrijke stukken.

Omgekeerd kan de architect het risico op aansprakelijkheidsvorderingen beperken door (evident) zijn controleverplichtingen na te leven, en elke controleverrichting te documenteren in verslagen.

De architect kan samen met de aannemer aansprakelijk gesteld worden voor uitvoeringsfouten van de aannemer, mits hij tekort geschoten is in zijn wettelijke controleplicht.

Dit moet geval per geval beoordeeld worden. Voor eenvoudige, routineuze aannemingswerken wordt van de architect niet verwacht dat hij de aannemer constant op de vingers kijkt. Hoe belangrijker, complexer of ongewoner het aannemingswerk, hoe sterker de controleverplichting van de architect en hoe groter diens aansprakelijkheid.

Lees hier het originele artikel